Eru öll dýr með hjarta?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Eru öll dýr með hjarta?
Lífverur sem tilheyra dýraríkinu (Animalia) eru mjög ólíkar, allt frá einfruma frumdýrum (Protozoa) til stærstu hvala. Mörg dýr hafa eitt hjarta sem dælir blóði um æðakerfi. Þannig flytja þau súrefnis um líkamann. Þetta er þó ekki einhlítt. Í dýraríkinu tíðkast ýmsar leiðir til þess að koma súrefni til frumna. Stundum koma fleiri en eitt hjarta við sögu í sömu lífverunni og í öðrum tilfellum, hjá einföldustu frumdýrunum, er ekkert hjarta. Hjá hjartalausum lífverum í dýraríkinu flæða efni einfaldlega inn og út úr frumunum. Langflest dýr hafa þó hjarta og hér á eftir koma nokkur dæmi.

Hjá hryggdýrum er hjartað kviðlægt. Það dælir blóði í meginæð sem síðan greinist í sífellt fleiri og þrengri slagæðar, síðan um háræðar, og svo um sífellt færri og víðari bláæðar aftur til hjartans. Í grundvallaratriðum er meginuppbygging hjarta hryggdýra lík en ólíkir hópar hafa mismörg hjartahólf:

• Hryggdýr, sem anda með tálknum (fiskar og seiði froskdýra) hafa tvö hjartahólf.
• Froskdýr og flest skriðdýr eru með þriggja hólfa hjarta.
• Fuglar og spendýr hafa fjögurra hólfa hjarta.

Nokkrir hópar höfuðfætlinga (Cephalopoda) hafa tvö svokölluð tálknhjörtu. Þetta eru einföld hjörtu sem liggja í tálknbláæð við tálknin og hafa það hlutverk að viðhalda þrýstingi blóðs sem fer um tálknkerfi dýranna. Auk þess hafa höfuðfætlingar eitt baklægt hjarta sem dælir súrefnisríku blóði til annarra líkamshluta.

Hjá skordýrum er hjartað einhvers konar baklæg slagæð sem dælir blóði út í blóðholið í dýrinu. Blóðvökvinn er þannig í beinni snertingu við líkamsvefi dýrsins og þar af leiðandi frumur þess. Hann miðlar næringu og súrefni og flytur úrgangsefni, sem falla til við efnaskipti, í burt.

Hjá fjölmörgum tegundum lindýra, svo sem ánamöðkum, er einhvers konar aðalhjarta í baklægri meginslagæð. Í framhluta ormsins greinist þessi æð í fimm pör af slagæðum, þar sem hvert par hefur yfir að ráða tveimur hjörtum. Ánamaðkar hafa því samanlagt tíu „hjálparhjörtu“, auk aðalhjartans. Þessi hjálparhjörtu eru lík að uppbyggingu og hjartað í meginslagæðinni og veita því aðstoð við að flytja súrefnisríkt blóð til vefja maðksins. Svipað kerfi er einnig að finna í öðrum hópum lindýra eins og í burstaormum (Polychaeta) og ögðum (Hirudinea). Þessi svokölluðu hjálparhjörtu geta þó verið mismörg.

Mynd:

• heart - Britannica Online for Kids. Íslenskur texti settur inn af ritstjórn Vísindavefsins. (Sótt 13. 8. 2015).

...