Af hverju eru vísindamenn að reyna að einrækta útdauðar tegundir?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju eru vísindamenn að reyna að einrækta útdauðar tegundir?
Flestum þætti væntanlega spennandi að sjá með eigin augum lifandi loðfíl, jafnvel í sínum fornu heimkynnum á túndrum og barrskógum norðurhjarans? Geta dáðst af þessum stórvöxnu risum og fylgst með hegðun þeirra, hvernig þeir éta, hreyfa sig, eiga samskipti sín á milli og hvernig þeir bregðast við öðrum tegundum eins og hvítabjörnum eða úlfum. Þetta var til dæmis hugmyndin í kvikmyndinni Júragarðurinn, þar sem búið var að einrækta risaeðlur mönnum til skemmtunar.

Hugmyndin um einræktun útdauðra dýrategunda er ekki eintómur hugarburður kvikmyndagerðarmanna, þótt í raun sé talið útilokað að einrækta risaeðlur. Það eru örugglega einhverjir sem hugsa sér gott til glóðarinnar og sjá mikla gróðavon í því að rækta útdauð dýr, eins og loðfíla, og halda þeim í görðum almenningi til fróðleiks og skemmtunar.

En gróðavonin er ekki eina ástæða þess að gerðar eru tilraunir til að einrækta útdauð dýr. Vísindaleg forvitni leikur líka stórt hlutverk þar sem menn eru að reyna á þá þekkingu sem þeir búa yfir í erfðaverkfræði eða klónun og bæta við hana. Erfðaefni úr til að mynda loðfílum hefur fundist og hægt væri að koma því fyrir í frumum skyldra tegunda svo sem indverska fílnum. Það er vissulega spennandi að reyna á þann möguleika.

Einnig má réttlæta endurlífgun tegunda sem tilraun til að lagfæra vistkerfi sem breyttist við það að viðkomandi dýrategund var útrýmt. Þetta á frekar við um tegundir sem eru ekki löngu útdauðar, til að mynda dódófuglinn (Raphus cucullatus) á eyjunni Máritíus á Indlandshafi og tasmaníutígurinn (Thylacinus cynocephalus) sem einungis fannst á eyjunni Tasmaníu og var útrýmt á fyrri hluta síðustu aldar. Því má bæta við að sumir telja að einræktun geti reynst árangursrík aðferð til að bjarga ýmsum af þeim fjölmörgu tegundum sem eru í bráðri útrýmngarhættu. Rök af þessu tagi mætti kalla umhverfisrök og jafnvel siðferðisrök. Með þessu værum við að leiðrétta mistök okkar eða forfeðra okkar og um leið að „endurreisa“ upprunaleg vistkerfi.

Það eru sterkari rök fyrir því að rækta upp tegundir sem dóu nýlega út, og þá vegna tilstuðlan mannsins, en löngu útdauð dýr sem „passa“ á engan hátt í vistkerfi dagsins í dag. Sem dæmi má nefna að með brotthvarfi stórra rándýra eins og sverðtígursins eða ógnarúlfsins tóku aðrar tegundir rándýra þeirra sess í vistkerfi Norður-Ameríku, svo sem fjallaljón og úlfar. Sverðtígrar og ógnarúlfar yrðu að skapa sér nýjan sess í dag í allt öðruvísi umhverfi en var á þeim tímum sem þessi dýr lifðu.

Fjölmargir hafa komið með ýmis rök gegn hugmyndum um að endurvekja útdauð dýr. Dýravelferð er þar ofarlega á baugi. Hvers konar líf mundi bíða þeirra dýra sem eru endurvakin aðeins til skemmtunar og til að svala forvitni okkar mannanna eða til rannsókna? Einnig hefur verið bent á að slík dýr gætu mögulega borið einhverjar retróveirur sem gætu komið á faraldri meðal skyldra eða jafnvel óskyldra tegunda.

Þá hefur verið bent á að með því að endurvekja löngu útdauð dýr er mennirnir að leika einhvers konar guð og farnir að hafa óæskileg áhrif á gang náttúrunnar. En aðrir hafa bent á að við erum nú þegar að leika þetta stóra hlutverk í gangi náttúrunnar.

Ef athyglinni er beint að stofnvistfræðilegri hlið þá hefur verið bent á að með því að endurskapa nokkra einstaklinga, til dæmis tíu loðfíla, þá erum við aðeins með lítinn hóp sem sprettur upp nánast úr engu. Í venjulegri fílahjörð er uppsöfnuð reynsla og þekking og ekki síst nauðsynlegur erfðafjölbreytileiki og varnir gegn sjúkdómum sem dýrin hafa komið sér upp vegna samspils við aðrar lífverur í umhverfinu í milljónir ára. Þetta vantar allt ef við endursköpum hjörð úr erfðaefni fárra dýra og sem ekki hefur tækifæri til þess að læra af reynslu annarra. Það er spurningin hvort það er siðlegt gagnvart þessum dýrum.

Hér hefur aðeins verið snert lítillega á nokkrum þeim rökum með og á móti einræktun útdauðra tegunda. En eins og sjá má kallar þetta á ýmsar stórar spurningar sem snerta mörg svið, ekki bara vistfræðileg heldur einnig siðfræðileg og jafnvel menningarleg svið. Á Netinu er að finna fjölmargar síður þar sem einræktun er rædd og rök með og á móti reifuð.

Myndir:

• Ice age fauna of northern Spain - Mauricio Antón.jpg - Wikimedia Commons. (Sótt 26. 5. 2016).
• Edwards' Dodo.jpg - Wikimedia Commons. (Sótt 26. 5. 2016).

...