Sólin
Rís 09:06 • sest 17:16
Tunglið
Rís 06:24 • Sest 16:46
Flóð
Árdegis: 05:17 • Síðdegis: 17:24
Fjara
Árdegis: 11:24 • Síðdegis: 23:36
Með einræktun (klónun) er átt við fjölgun frumna eða lífvera sem eru erfðafræðilega eins. Þegar teknir eru græðlingar af plöntu og þeir látnir vaxa og verða að nýjum plöntum er um einræktun að ræða. Eineggja tvíburar hafa líka eins erfðaefni, ef undan eru skildar stökkbreytingar sem hugsanlega hafa orðið í líkamsfrumum. Einnig er talað um einræktun gens þegar það hefur verið einangrað og flutt á genaferju inn í frumur þar sem mörg eintök af því verða til.
Árið 1997 komst einræktun kindarinnar Dolly í heimsfréttirnar. 
Breski vísindamaðurinn Ian Wilmut og samstarfsmenn hans við Roslin-stofnunina í Skotlandi fjarlægðu kjarna úr eggfrumum kindar og settu í staðinn tvílitna kjarna úr líkamsfrumum kindar af öðru kyni. Ein tilraun af 277 heppnaðist og Dolly þroskaðist eðlilega. Síðan hefur tekist að einrækta mýs, nautgripi, geitur og svín. Í þessum tilraunum hafa þó þegar best lætur aðeins örfá prósent fósturvísa lifað til fæðingar og algengt er að fædd afkvæmi hafi ekki þroskast eðlilega.
Ekki er ástæða til að ætla að betur gengi með tilraunir til að einrækta menn. Meðal þeirra sem varað hafa eindregið við slíkum tilraunum eru Ian Wilmut og samstarfsmaður hans Rudolf Jaenisch.
Það má vitanlega hugsa sér ýmiss konar tilraunir til að einrækta menn. Til dæmis mætti hugsa sér að haga tilraun þannig að kona ætti barn „með sjálfri sér“. Þá þyrfti að taka kjarna úr eggfrumu konunnar og flytja inn í aðra eggfrumu hennar. Þannig fengist tvílitna okfruma sem síðan væri gefið tækifæri til að verða að fóstri. Hún hefði fengið allt erfðaefni sitt frá móður en væri samt erfðafræðilega ólík henni vegna uppstokkunar erfðaefnisins við myndun eggfrumnanna.
Einnig væri hægt að taka tvílitna kjarna úr líkamsfrumu konu og flytja inn í kjarnasvipta eggfrumu hennar. Þá væri um beina einræktun konunnar að ræða. Loks væri hægt að flytja inn kjarna úr öðrum einstaklingi, konu eða karlmanni, skyldum eða óskyldum, lífs eða liðnum. Þá væri kjarnagjafinn einræktaður en egggjafinn mundi þó leggja til þann litla en mikilvæga hluta erfðaefnisins sem fyrirfinnst í hvatberum umfrymisins.
En þessar vangaveltur ætti að taka með miklum fyrirvara. Eins og fyrr sagði benda rannsóknir á einræktun dýra til þess að slíkar tilraunir heppnist sjaldnast til fulls. Þetta kemur erfðafræðingum ekki alveg á óvart. Vitað er að starfsemi gena er stjórnað með margvíslegum hætti, meðal annars með sérstökum „merkingum“ sem geta verið ólíkar eftir því hvort genið kom frá föður eða móður. Erfðaefni sem tekið er úr líkamsfrumu er því í raun ekki jafngilt því erfðaefni sem var í okfrumunni við upphaf einstaklingsins.
Menn eiga enn flest ólært um alla þá stjórnun á genastarfsemi sem fram fer á leiðinni frá okfrumu til fullþroskaðs einstaklings. Jafnframt skortir þekkingu til að skilgreina nákvæmlega hvaða áhætta felst í einræktunartilraunum.
Til viðbótar við þessar alvarlegu líffræðilegu efasemdir um einræktun koma siðfræðilegar efasemdir, sem einnig hljóta að vera þungar á vogarskálunum þegar fjallað er um einræktun á mönnum.
Heimildir
Wilmut, I., K.Campbell og C.Tudge, 2000. The Second Creation. London: Headline Book Publishing.
Jaenisch, R., og I. Wilmut, 2001. "Don't clone humans!", Science 291:2552.
Mynd af Dolly: Scientific American Mynd af Ian Wilmut: Medical Ethics, Tough Choices Mynd af Rudolf Jaenisch: The Peter Gruber Foundation
