Hvað er dægurvilla og hve útbreitt er fyrirbærið?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er dægurvilla og hve útbreitt er fyrirbærið?
Dægurvilla er líkamleg og andleg vanlíðan vegna ferðalags milli tímabelta (í vestur- eða austurátt) sem raskar dægursveiflu líkamans.

Dægursveifla líkamans er líkamsstarfsemi sem endurtekur sig á 24 klukkustunda fresti, svokölluð líkamsklukka. Næstum allir lífeðlisfræðilegir ferlar líkamans hafa takt eða mynstur sem breytist yfir sólarhringinn. Svefn og vaka eru greinilegustu merki dægursveiflu en líkamsklukkan stjórnar einnig hungri, meltingu, einbeitingu, þvagframleiðslu, líkamshita og hormónaseytingu. Undirstúka (e. hypothalamus) í heila stjórnar dægursveiflum.

Langt ferðalag yfir mörg tímabelti getur orsakað dægurvillu.

Náttúruleg merki fyrir dægursveiflur eru ljós og myrkur. Ljósnemar (e. photoreceptors) í sjónu virkjast af ljósi og senda boð með taugungum til undirstúku sem sendir aftur boð til heilakönguls (e. pineal gland). Heilaköngull er lítið líffæri aftan á undirstúku er stjórnar framleiðslu hormónsins melatóníns. Mikil birta hamlar framleiðslu melatóníns svo líkaminn er vel vakandi en í lítilli birtu er framleiðsla aukin svo líkaminn undirbýr sig fyrir svefn. Þeir sem búa nálægt heimskautunum geta aðlagað sig að muni dags og nætur þó birtan geti gefið tilefni til annars, líkt og hér á Íslandi.

Truflun á dægursveiflu hefur víðtæk áhrif og eftir langt ferðlag þarf líkaminn nokkra daga til aðlögunar. Einkenni dægurvillu eru meðal annars skipulags- og einbeitingarleysi, þreyta og erfiðleikar með svefn, meltingartruflanir og skapstyggð. Hvaða einkenni koma fram fer eftir einstaklingum og lengd ferðalags.

Þeir sem eru vanir löngum ferðalögum nota ýmsar aðferðir til að minnka röskun á dægursveiflum og stytta þannig aðlögunartímann. Forðast skal áfengi og koffínríka drykki í fluginu en gæta þess að drekka mikið vatn og reyna að hreyfa sig sem mest. Þegar á áfangastað er komið er æskilegt að haga matar- og svefnvenjum sínum þannig að þær samræmist sem best venjum þess staðartíma. Auk þess getur verið gott að eyða miklum tíma utandyra til að venjast birtunni. Þeim sem ferðast vegna vinnu eða viðskipta er ráðlagt að skipuleggja ekki fundi fyrr en sólarhring eftir langt ferðalag.

Heimild og mynd:

• Encyclopædia Britannica - jet lag
• en.wikipedia.org - airport. Sótt 27.6.2011.

...