Tengdist svartidauði Skaftáreldum eitthvað?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Tengdist svartidauði Skaftáreldum eitthvað?
Nei, við vitum ekki til þess að svartidauði og Skaftáreldar tengist á nokkurn hátt. Í báðum tilfellum var reyndar stórt skarð höggvið í íslensku þjóðina en það er engin bein tenging á milli þessara hamfara enda tæplega 300 ár frá því að svartadauða var síðast vart á Íslandi og þar til Lakagígar tóku að gjósa.

Fjallað er um svartadauða í svari Haraldar Briem við spurningunni Er svartidauði enn þá til og eru til lækningar við honum? Þar kemur fram að svartidauði sé smitsjúkdómur af völdum bakteríu sem nefnist Yersinia pestis. Sjúkdómurinn er fyrst og fremst bundinn við nagdýr, til dæmis rottur, en hann getur borist í menn með flóm nagdýra og valdið lungna- og kýlapest. Lungnapestin getur síðan borist manna á milli með úðasmiti við hósta.

Það er einkum lungnapestin og blóðsýking sem bakterían veldur sem dregur nánast alla sýkta menn til dauða ef meðferð verður ekki komið við. Eiturefni bakteríunnar getur valdið röskun á storkukerfi blóðsins og æðaskemmdum sem leiðir til húðblæðinga og dreps. Má ætla að nafngiftin svartidauði sé dregin af þessu ástandi.

Svartidauði kom til Íslands tvisvar á 15. öld, það er að segja árin 1402 og 1495. Í bæði skiptin voru afleiðingarnar skelfilegar og er talið að allt að helmingur þjóðarinnar hafi fallið í plágunum.

Skaftáreldar í Lakagígum voru eitt mesta eldgos sem orðið hefur í sögu manna á jörðinni. Gosið stóð frá júní 1783 fram í febrúar 1784 og leiddi miklar hörmungar yfir þjóðina. Aska og eiturefni bárust um allt land og skildu eftir sig sviðna jörð, gras visnaði og heyfengur brást. Skepnur féllu bæði úr hor og vegna flúoreitrunar, og er talið að sauðfé hafi fækkað um 75%. Ekki bætti úr skák að fram á haustið 1785 ríkti samfelld ótíð, kuldi og úrkoma, miklir jarðskjálftar gengu yfir Suðurland í ágúst 1784 og seint árið 1785 barst bólusótt til landsins. Enda fór svo að landsmönnum fækkað um rúmlega 10.000 manns á fjögurra ára tímabili, úr 48.800 árið 1783 í 38.500 árið 1787.

Heimild og myndir:

• Árni Daníel Júlíusson, Jón Ólafur Ísberg og Helgi Skúli Kjartansson. 1989. Íslenskur söguatlas. Reykjavík, Almenna bókafélagið.
• Black Death Facts. Sótt 26. 4. 2012.
• jnemec.com. Sótt 26. 4. 2012.

...