Hvaða gastegundir koma upp úr gosinu í Geldingadölum?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaða gastegundir koma upp úr gosinu í Geldingadölum?
Öll spurningin hljóðaði svona:

Góðan daginn, hvaða gastegundir eru að koma upp úr gosinu á Fagradalsfjalli. Hvaða gastegundir berast til höfuðborgarsvæðisins, er það flúoríð, klóríð? Hvaða áhrif hafa slíkar lofttegundir á mannfólkið? Eru þær krabbameinsvaldandi etc.? Eru slík gös mæld í loftgæðamælistöðvum á höfuðborgarsvæðinu?

Eins og fjallað er um í svari eftir Níels Óskarsson við spurningunni Hvaða gastegundir koma upp í eldgosi? er uppistaðan í eldfjallagasi tvíefna sambönd (oxíð) frumefnanna vetnis, kolefnis og brennisteins. Í svarinu segir þetta um algengustu lofttegundirnar:

Algengustu loftegundirnar eru vatn (H₂O), vetni (H₂), koltvíoxíð (CO₂), kolsýringur (CO) og brennisteinstvíoxíð (SO₂), en magn þeirra getur náð tugum hundraðshluta af rúmtaki gassins (mól%). Aðrar sameindir aðalefnanna, svo sem brennisteinsvetni (H₂S), brennisteinn (S₂) og metangas (CH₄), og einnig klórsýra (HCl) og flúorsýra (HF), eru ávallt til staðar en gjarnan langt undir einum hundraðshluta af rúmtaki.

Mikill munur getur verið á heildarmagni lofttegunda eftir kvikugerð og hægt er að lesa meira um það í svari við spurningunni Er einhver munur á gasmagni í kviku eftir tegund hennar?

Eldfjallagös leita annað hvort upp eða niður þegar þau koma út í lofhjúpinn. Massatölur eldfjallagasa segja til um hvert gösin leita eftir að þau koma úr gosrásinni. Gösin sem eru á undan andrúmslofti í töflunni hér fyrir neðan fara upp en hin leita niður.

Gastegund	Efnatákn	Massatala
Vetni	H2	2
Metan	CH2	16
Flúorsýra	HF	20
Kolsýringur	CO	28
Andrúmsloft	N2 og O2	29
Brennisteinsvetni	H2S	32
Saltsýra (klórsýra)	HCl	36,5
Koltvísýringur	CO2	44
Brennisteinn	S2	64
Brennisteinstvíoxíð	SO2	64

Gösin sem eru á undan andrúmsloftinu í töflunni leita upp þegar þau koma út í lofthjúpinn en hin leita niður, í kvosir í landslaginu. Þessi áhrif eru þeim mun meiri sem massatalan víkur lengra frá massatölu andrúmsloftsins, 29.

Um hættuna sem stafar af eldfjallagösum er fjallað í svari Þorsteins Vilhjálmssonar við spurningunni Er eldfjallagas þungt eða létt? Þar segir meðal annars þetta:

Rétt er að vara við því að flest efnin í töflunni ganga greiðlega í efnasamband, þau eru þess vegna það sem kallast hvarfgjörn og þannig hættuleg mönnum, dýrum og jafnvel plöntum. Má þar einkum nefna HF, CO, H₂S, HCl, S₂ og SO₂. Önnur eru ekki sérlega hvarfgjörn en þau sem eru verulega þyngri en loft leita niður á við og ryðja burt súrefni og geta því stöðvað eða hamlað öndun lífvera á svæðinu. Þetta á einkum við um koltvísýring, CO₂.

Þetta er ástæðan fyrir því að þegar gengið er að gosstöðvum eiga menn alltaf að hafa vindinn í bakið og forðast allar lægðir og dældir í landslagi.

Sérstaklega er fjallað um áhrif brennisteinsmengunar í svari við spurningunni Hvaða áhrif hefur brennisteinsmengun frá eldgosi á heilsu fólks? Þar segir meðal annars: „Engin merki eru hins vegar um að SO₂ valdi krabbameini en spurning hvort mengunin geti valdið hækkuðum blóðþrýstingi og ófrjósemi en það er ekki alveg ljóst.“

Spyrjandi spyr einnig um mælingar á loftgæðum á höfuðborgarsvæðinu. Þegar eldgos standa yfir hefur sóttvarnalæknir varað við áhrifum gosefna eftir því sem þurfa þykir. Allar upplýsingar um slíkt er hægt að nálgast á vef Landlæknisembættisins á síðunni: Eldgos á Reykjanesi.

Mynd:

• Ritstjórn Vísindavefsins.

...