Af hverju lýsa stjörnur?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju lýsa stjörnur?
Stjörnur lýsa vegna þess að þær geisla frá sér orku sem myndast við kjarnahvörf í kjörnum stjarnanna, en þessi hvörf eiga sér stað vegna þess hve mikill hiti og þrýstingur er þar til staðar.

Í kjarna stjörnu er gríðarlega heitt og mikill þrýstingur, sem þýðir að efniseindirnar þar eru á mikilli hreyfingu og rekast saman í sífellu. Vegna hitans hafa frumeindirnar rofnað í atómkjarna og rafeindir og við árekstur geta slíkir kjarnar runnið saman og myndað kjarna þyngri frumefna. Þetta kallast kjarnasamruni, en oft er um að ræða tvo vetniskjarna sem renna saman og mynda helínkjarna.

Við þessa samruna umbreytist hluti af massa upprunalegu kjarnanna í orku og hluti orkunnar losnar svo frá stjörnunni sem rafsegulgeislun. Geislunin er bæði á formi sýnilegs ljóss og varmageislunar en einnig annarra gerða rafsegulgeislunar, svo sem útvarpsbylgja og röntgengeisla.

Fyrir hvert kilógramm af vetni sem stjarnan brennir umbreytast 7 grömm í orku en afgangurinn fer í að mynda helín. Orkan sem losnar er mjög mikil miðað við magn efnisins, til dæmis losnar nóg af orku til að bræða hundrað tonn af ís við það þegar 2,8 grömm af vetni breytast í helín. Stjörnur brenna hraðar eftir því sem massi þeirra er meiri vegna þess að þá er meiri þrýstingur í kjarna þeirra. Massamestu stjörnurnar lifa í nokkrar milljónir ára en þær massaminnstu brenna mun hægar og lifa í tugi milljarða ára.

Sólin okkar er stjarna og í henni fer fram kjarnasamruni þar sem vetniskjarnar sameinast og mynda helín. Geislunin sem verður til út frá þessu ferli berst til okkar á jörðinni sem sólarljós og hiti, auk annarra gerða geislunar. Sólin er 330.000 sinnum þyngri en jörðin og hitinn í kjarna hennar er um 15 milljónir gráða á Selsíus en yfirborðshitinn um 5.600°C. Margar aðrar stjörnur eru mun stærri og heitari.

Heimildir:

• Mig langar að vita af hverju stjörnurnar skína. Höfundur: Þorsteinn Vilhjálmsson. (Skoðað 10.07.2015).
• Sævar Helgi Bragason (2010). Stjörnur. Stjörnufræðivefurinn. (Skoðað 10.07.2015).
• Sólin | Sólkerfið | Geimurinn. (Skoðað 10.07.2015).

Myndir:

• Proxima Centauri - Wikipedia, the free encyclopedia. (Sótt 10.07.2015).
• Wikimedia Commons: Potawatomi state park. (Sótt 10.07.2015).

---

Grunnurinn í þessu svari er eftir nemendur í Háskóla unga fólksins, námskeiðum á vegum HÍ fyrir 12-16 ára ungmenni í júnímánuði 2015. ...