Sólin Sólin Rís 10:26 • sest 16:02 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 01:04 • Sest 15:19 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 01:05 • Síðdegis: 13:31 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 07:12 • Síðdegis: 20:04 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 10:26 • sest 16:02 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 01:04 • Sest 15:19 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 01:05 • Síðdegis: 13:31 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 07:12 • Síðdegis: 20:04 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Náttúruvísindi og verkfræði Lífvísindi: dýrafræði Hvers konar hákarl er bláháfur og er hann hættulegur mönnum?

Flokkun:

12.3.2009
Náttúruvísindi og verkfræði Lífvísindi: dýrafræði

Hvers konar hákarl er bláháfur og er hann hættulegur mönnum?

Jón Már Halldórsson

Bláháfurinn (Prionace glauca) er stór uppsjávarhákarl en getur þó leitað niður á allt að 350 metra dýpi, til dæmis í fæðuleit. Vaxtarlag hans er skýr aðlögun að ránlífi í uppsjónum, hann er grannvaxinn með langa og oddmjóa eyrugga, stóreygður og trýnið oddmjótt. Bláháfur er meðal hraðskreiðustu fiska og hafa vísindamenn metið sundhraða hans á stuttum sprettum allt að 35 km á klukkustund. Sumir halda því reyndar fram að bláháfurinn geti náð mun meiri hraða eða rúmlega 90 km/klst á mjög stuttum kafla. Slíkt hefur ekki verið sannað og er það dregið mjög í efa þar sem mótstaða vatnsmassans er það mikil að til að ná þessum hraða þyrfti óhemju mikla orku.



Bláháfur (Prionace glauca).

Bláháfurinn er stór hákarl og getur orðið allt að 380 cm á lengd og rúmlega 200 kg að þyngd. Hann vex óvenju hratt, mun hraðar er aðrir stórar hákarlar fyrstu fjögur árin. Elsti bláháfurinn sem veiðst hefur var rúmlega 20 ára gamall samkvæmt talningum á “árhringjum” í hryggjarliðum en slíkir hringir myndast líkt og í trjám við samfelldan en breytilegan vöxt yfir heilt ár.

Helst fæða bláháfsins eru smokkfiskar og aðrir höfuðfætlingar (Cephalophoda) en hann étur einnig ýmsa fiska sem finnast í uppsjónum og gerir auk þess tækifærisárásir á dýr sem hann kemst í tæri við og eru menn þar ekki undanskildir. Bláháfurinn er samkvæmt þeim gagnaskrám sem halda utan um hákarlaárásir meðal tíu hættulegustu hákarla í heiminum í dag. Samkvæmt upplýsingum frá ISAF, International Shark Attack File eru 38 árásir bláháfa á menn staðfestar, þar af 4 banvænar.

Sennilega er bláháfurinn útbreiddastur allra stórra hákarla í heimshöfunum í dag. Útbreiðsla hans á heimsvísu er bundin við hlýsjó en hann finnst einnig í heit- og kaldtempruðum sjó. Hann virðist kunna best við sig í sjó sem er á bilinu 7 til 16 °C. Hans hefur orðið vart allt norður til Noregs og suður til Chile.



Útbreiðsla bláháfs, sýnd með bláum lit.

Bláháfar virðast sýna einhvers konar farhneigð. Rannsóknir á stofnum sem halda til í hlýsjónum við Karíbahafseyjar á veturna, sýna að þeir fylgja gjarnan hlýjum Golfstraumnum norður á vorin, meðfram ströndum Bandaríkjanna og austur til Evrópu. En einnig er til í dæminu að þeir syndi suðureftir Atlantshafinu, allt til stranda Afríku. Þeir halda síðan til baka seint á haustin.

Bláháfar mynda oft stóra hópa. Þessir hópar samanstanda einungis af dýrum af öðru kyninu. Sjávarlíffræðingar vita ekki skýringuna á því.

Fyrir utan manninn á bláháfurinn enga sérstaka óvini en yngri dýr lenda vissulega í kjaftinum á stærri ránfiskum og hvölum. Hins vegar er afrán mannsins á bláháfnum gríðarlegt á heimsvísu. Hann er veiddur beint auk þess sem mikill fjöldi bláháfa kemur sem meðafli við aðrar fiskveiðar víða um heim, aðallega túnfisk- og sverðfiskveiðar. Vísindamenn áætla að á bilinu 10 til 20 milljónir bláháfa séu drepnir með þessum hætti árlega.

Víða í Asíu er bláháfurinn eftirsóknarverður fiskur, uggarnir eru notaðir í hákarlauggasúpu, lifrin í olíu en kjötsins er einnig neytt og það unnið með ýmsum hætti svo sem þurrkað, saltað, reykt eða steikt. Þrátt fyrir þessa miklu veiði er heimsstofn bláháfsins ekki talinn í hættu, þó sjáanleg fækkun hafi orðið á staðbundnum stofnum.

Frekara lesefni á Vísindavefnum eftir sama höfund:

Heimildir og myndir:

Höfundur

Jón Már Halldórsson

Jón Már Halldórsson

líffræðingur

Útgáfudagur

12.3.2009

Spyrjandi

Bjarni Ármann Atlason, f. 1998

Efnisorð

Tilvísun

Jón Már Halldórsson. „Hvers konar hákarl er bláháfur og er hann hættulegur mönnum?“ Vísindavefurinn, 12. mars 2009, sótt 24. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=51829.

Jón Már Halldórsson. (2009, 12. mars). Hvers konar hákarl er bláháfur og er hann hættulegur mönnum? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=51829

Jón Már Halldórsson. „Hvers konar hákarl er bláháfur og er hann hættulegur mönnum?“ Vísindavefurinn. 12. mar. 2009. Vefsíða. 24. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=51829>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hvers konar hákarl er bláháfur og er hann hættulegur mönnum?
Bláháfurinn (Prionace glauca) er stór uppsjávarhákarl en getur þó leitað niður á allt að 350 metra dýpi, til dæmis í fæðuleit. Vaxtarlag hans er skýr aðlögun að ránlífi í uppsjónum, hann er grannvaxinn með langa og oddmjóa eyrugga, stóreygður og trýnið oddmjótt. Bláháfur er meðal hraðskreiðustu fiska og hafa vísindamenn metið sundhraða hans á stuttum sprettum allt að 35 km á klukkustund. Sumir halda því reyndar fram að bláháfurinn geti náð mun meiri hraða eða rúmlega 90 km/klst á mjög stuttum kafla. Slíkt hefur ekki verið sannað og er það dregið mjög í efa þar sem mótstaða vatnsmassans er það mikil að til að ná þessum hraða þyrfti óhemju mikla orku.



Bláháfur (Prionace glauca).

Bláháfurinn er stór hákarl og getur orðið allt að 380 cm á lengd og rúmlega 200 kg að þyngd. Hann vex óvenju hratt, mun hraðar er aðrir stórar hákarlar fyrstu fjögur árin. Elsti bláháfurinn sem veiðst hefur var rúmlega 20 ára gamall samkvæmt talningum á “árhringjum” í hryggjarliðum en slíkir hringir myndast líkt og í trjám við samfelldan en breytilegan vöxt yfir heilt ár.

Helst fæða bláháfsins eru smokkfiskar og aðrir höfuðfætlingar (Cephalophoda) en hann étur einnig ýmsa fiska sem finnast í uppsjónum og gerir auk þess tækifærisárásir á dýr sem hann kemst í tæri við og eru menn þar ekki undanskildir. Bláháfurinn er samkvæmt þeim gagnaskrám sem halda utan um hákarlaárásir meðal tíu hættulegustu hákarla í heiminum í dag. Samkvæmt upplýsingum frá ISAF, International Shark Attack File eru 38 árásir bláháfa á menn staðfestar, þar af 4 banvænar.

Sennilega er bláháfurinn útbreiddastur allra stórra hákarla í heimshöfunum í dag. Útbreiðsla hans á heimsvísu er bundin við hlýsjó en hann finnst einnig í heit- og kaldtempruðum sjó. Hann virðist kunna best við sig í sjó sem er á bilinu 7 til 16 °C. Hans hefur orðið vart allt norður til Noregs og suður til Chile.



Útbreiðsla bláháfs, sýnd með bláum lit.

Bláháfar virðast sýna einhvers konar farhneigð. Rannsóknir á stofnum sem halda til í hlýsjónum við Karíbahafseyjar á veturna, sýna að þeir fylgja gjarnan hlýjum Golfstraumnum norður á vorin, meðfram ströndum Bandaríkjanna og austur til Evrópu. En einnig er til í dæminu að þeir syndi suðureftir Atlantshafinu, allt til stranda Afríku. Þeir halda síðan til baka seint á haustin.

Bláháfar mynda oft stóra hópa. Þessir hópar samanstanda einungis af dýrum af öðru kyninu. Sjávarlíffræðingar vita ekki skýringuna á því.

Fyrir utan manninn á bláháfurinn enga sérstaka óvini en yngri dýr lenda vissulega í kjaftinum á stærri ránfiskum og hvölum. Hins vegar er afrán mannsins á bláháfnum gríðarlegt á heimsvísu. Hann er veiddur beint auk þess sem mikill fjöldi bláháfa kemur sem meðafli við aðrar fiskveiðar víða um heim, aðallega túnfisk- og sverðfiskveiðar. Vísindamenn áætla að á bilinu 10 til 20 milljónir bláháfa séu drepnir með þessum hætti árlega.

Víða í Asíu er bláháfurinn eftirsóknarverður fiskur, uggarnir eru notaðir í hákarlauggasúpu, lifrin í olíu en kjötsins er einnig neytt og það unnið með ýmsum hætti svo sem þurrkað, saltað, reykt eða steikt. Þrátt fyrir þessa miklu veiði er heimsstofn bláháfsins ekki talinn í hættu, þó sjáanleg fækkun hafi orðið á staðbundnum stofnum.

Frekara lesefni á Vísindavefnum eftir sama höfund:

Heimildir og myndir:

...