Sólin Sólin Rís 10:26 • sest 16:02 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 01:04 • Sest 15:19 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 01:05 • Síðdegis: 13:31 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 07:12 • Síðdegis: 20:04 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 10:26 • sest 16:02 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 01:04 • Sest 15:19 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 01:05 • Síðdegis: 13:31 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 07:12 • Síðdegis: 20:04 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Vísindavefur Vísindi almennt Hvort er íslenskt vatn hart eða mjúkt og hvert er sýrustig þess?

Flokkun:

13.9.2013
Vísindavefur Vísindi almennt
Náttúruvísindi og verkfræði Efnafræði
Náttúruvísindi og verkfræði Eðlisfræði: fræðileg

Hvort er íslenskt vatn hart eða mjúkt og hvert er sýrustig þess?

Einar Gunnlaugsson

Íslenskt drykkjarvatn er með því besta sem gerist í heiminum. Það er yfirleitt efnasnautt og ekki er þörf fyrir að bæta það með hreinsiefnum. Þannig er það með vatnið á höfuðborgarsvæðinu sem sótt er í borholur Gvendarbrunna í Heiðmörk. Við þurfum að hafa í huga að kalda vatnið er okkar dýrmætasta auðlind sem við þurfum að ganga vel um og vernda þannig að hún spillist ekki og svo að hún nýtist okkur til framtíðar.

Efnainnihald vatnsins og þar með sýrustig (pH gildi) fer mikið eftir því um hvaða jarðlög vatnið streymir. Íslenskur berggrunnur er að miklu leyti byggður upp af basalti sem er bæði hraun og móberg. Í Heiðmörk er berggrunnurinn ungt basalthraun. Regn sem fellur í Bláfjöllum og á hraunasvæðin seytlar niður í hraunin og eru hraunin þannig náttúruleg síun vatnsins. Rennsli vatns um basalthraun hefur áhrif á sýrustig vatnsins. Því lengur sem vatnið rennur um basalthraun því hærra er sýrustigið, það er að segja vatnið verður basískara. Sýrustig vatnsins sem kemur úr Heiðmörk er yfirleitt á bilinu 8,8 til 9. Samkvæmt reglugerð um neysluvatn (reglugerð 536/2001) á sýrustig neysluvatns að vera á bilinu pH 6,5 til 9,5.

Vatnið í Gvendarbrunnum í Heiðmörk er basískt því Heiðmörkin er uppbyggð af basalthrauni, sem er basískt; því lengur sem vatnið rennur um basalthraun því hærra er sýrustigið.

Harka vatns er mælikvarði á magni uppleystra efna í vatni. Aðallega er miðað við styrk kalsíns (Ca) og magnesíns (Mg) í vatninu. Styrkur þessara efna ræðst af þeim berggerðum sem vatnið streymir um. Því er algengt að vatn sem streymir um kalkstein innihaldi aukið magn kalsíns og vatn sem streymir um dólómít innihaldi meira magn af magnesíni. Eins og áður segir er berggrunnurinn á Íslandi að mestu úr gosbergi og er basalt í mestu magni. Þess vegna er styrkur kalsíns og magnesíns yfirleitt lágur í íslensku vatni og þar með er harka vatnsins lág.

Mælikvarði á hörku vatns er settur fram á mismunandi hátt. Algengast er að miða við styrk kalsíns og magnesíns í vatninu sem síðan er umreiknað í kalsínkarbónat (CaCO3); allir styrkirnir eru milligrömm á lítra vatns. Kalsínkarbónat eða kalsít er algeng útfelling úr vatni sem inniheldur mikið magn af kalsíni. Harka vatns er oft skilgreind eftirfarandi:

$$Heildarharka = kalsínharka + magnesínharka$$það er að segja$$[CaCO_{3}] = 2,5 [Ca^{2+}] + 4,1 [Mg^{2+}]          (1)$$þar sem [CaCO3] er styrkur kalsínkarbónats, [Ca2+] er styrkur kalsíns og [Mg2+] er styrkur magnesíns.

Önnur framsetning á hörku er þýsk hörkugráða (d. Deutsche Härte, skammstafað °dH eða dGH). Þessi hörkugráða hefur verið skilgreind sem 10 milligrömm af CaO í lítra af vatni. Til að breyta heildarhörku í hörkugráðu þarf að deila í heildarhörkuna með 17,85 því 10 mg af CaO jafngilda 17,85 mg af CaO3, sjá jöfnu 2.$$Þýsk hörkugráða = \frac{Heildarharka}{17,85}          (2)$$Ýmsir framleiðendur tækja og búnaðar sem nota vatn eru með leiðbeiningar þar sem miðað er við hörku vatns eða hörkugráðu. Það er mismunandi hvernig talað er um hörku, en til viðmiðunar má nota gildin í Töflu 1.

Tafla 1. Harka og hörkugráða vatns.

HörkuflokkurHarka (mg CaCO3/L vatns)°dH eða dGH
Mjög mjúkt vatn0-700-4
Mjúkt vatn70-1404-8
Aðeins hart vatn140-2108-12
Miðlungs hart vatn210-32012-18
Hart vatn320-53018-30
Mjög hart vatn>530>30

Eins og áður segir er styrkur kalsíns og magnesíns yfirleitt mjög lágur hér á landi og þar með harkan lítil. Meirihluti af vatni á Íslandi fellur undir það að vera mjög mjúkt.

Upplýsingar um efnainnihald neysluvatns á höfuðborgarsvæðinu og hjá vatnsveitum sem Orkuveita Reykjavíkur rekur má finna í viðaukum í umhverfisskýrslu Orkuveitunnar.

Heimildir:

Mynd:

Eftirfarandi spurningum var einnig svarað:
  • Hver er vatnsharkan á neysluvatni á höfuðborgarsvæðinu sem og á Íslandi almennt? Mér er sama hvaða mælikvarði er notaður °dH, °TH eða mmol/l. (Spyrjandi Þorvaldur Þorvaldsson)
  • Hvernig er hersla vatns mæld og er vatn á Íslandi hart eða mjúkt? (Spyrjandi Árni Geir Ómarsson)
  • Eru hreinsiefni notuð til að hreinsa íslenskt kranavatn? Ef svo, hvaða efni eru í íslensku kranavatni? (Spyrjandi Helgi Sigurðsson)
  • Hvert er sýrustig íslensks kranavatns (sér í lagi úr Gvendarbrunnum)? (Spyrjandi Kristján Jónasson)

Höfundur

Einar Gunnlaugsson

jarðefnafræðingur

Útgáfudagur

13.9.2013

Spyrjandi

Þorvaldur Þorvaldsson, Árni Geir Ómarsson, Helgi Sigurðsson, Kristján Jónasson, Margrét Árnadóttir, Vignir Bjarnason og Linda Jóhannsdóttir

Efnisorð

Tilvísun

Einar Gunnlaugsson. „Hvort er íslenskt vatn hart eða mjúkt og hvert er sýrustig þess?“ Vísindavefurinn, 13. september 2013, sótt 24. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=20012.

Einar Gunnlaugsson. (2013, 13. september). Hvort er íslenskt vatn hart eða mjúkt og hvert er sýrustig þess? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=20012

Einar Gunnlaugsson. „Hvort er íslenskt vatn hart eða mjúkt og hvert er sýrustig þess?“ Vísindavefurinn. 13. sep. 2013. Vefsíða. 24. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=20012>.

Chicago | APA | MLA

Tengd svör

Skoða öll nýjustu svörin

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hvort er íslenskt vatn hart eða mjúkt og hvert er sýrustig þess?
Íslenskt drykkjarvatn er með því besta sem gerist í heiminum. Það er yfirleitt efnasnautt og ekki er þörf fyrir að bæta það með hreinsiefnum. Þannig er það með vatnið á höfuðborgarsvæðinu sem sótt er í borholur Gvendarbrunna í Heiðmörk. Við þurfum að hafa í huga að kalda vatnið er okkar dýrmætasta auðlind sem við þurfum að ganga vel um og vernda þannig að hún spillist ekki og svo að hún nýtist okkur til framtíðar.

Efnainnihald vatnsins og þar með sýrustig (pH gildi) fer mikið eftir því um hvaða jarðlög vatnið streymir. Íslenskur berggrunnur er að miklu leyti byggður upp af basalti sem er bæði hraun og móberg. Í Heiðmörk er berggrunnurinn ungt basalthraun. Regn sem fellur í Bláfjöllum og á hraunasvæðin seytlar niður í hraunin og eru hraunin þannig náttúruleg síun vatnsins. Rennsli vatns um basalthraun hefur áhrif á sýrustig vatnsins. Því lengur sem vatnið rennur um basalthraun því hærra er sýrustigið, það er að segja vatnið verður basískara. Sýrustig vatnsins sem kemur úr Heiðmörk er yfirleitt á bilinu 8,8 til 9. Samkvæmt reglugerð um neysluvatn (reglugerð 536/2001) á sýrustig neysluvatns að vera á bilinu pH 6,5 til 9,5.

Vatnið í Gvendarbrunnum í Heiðmörk er basískt því Heiðmörkin er uppbyggð af basalthrauni, sem er basískt; því lengur sem vatnið rennur um basalthraun því hærra er sýrustigið.

Harka vatns er mælikvarði á magni uppleystra efna í vatni. Aðallega er miðað við styrk kalsíns (Ca) og magnesíns (Mg) í vatninu. Styrkur þessara efna ræðst af þeim berggerðum sem vatnið streymir um. Því er algengt að vatn sem streymir um kalkstein innihaldi aukið magn kalsíns og vatn sem streymir um dólómít innihaldi meira magn af magnesíni. Eins og áður segir er berggrunnurinn á Íslandi að mestu úr gosbergi og er basalt í mestu magni. Þess vegna er styrkur kalsíns og magnesíns yfirleitt lágur í íslensku vatni og þar með er harka vatnsins lág.

Mælikvarði á hörku vatns er settur fram á mismunandi hátt. Algengast er að miða við styrk kalsíns og magnesíns í vatninu sem síðan er umreiknað í kalsínkarbónat (CaCO3); allir styrkirnir eru milligrömm á lítra vatns. Kalsínkarbónat eða kalsít er algeng útfelling úr vatni sem inniheldur mikið magn af kalsíni. Harka vatns er oft skilgreind eftirfarandi:

$$Heildarharka = kalsínharka + magnesínharka$$það er að segja$$[CaCO_{3}] = 2,5 [Ca^{2+}] + 4,1 [Mg^{2+}]          (1)$$þar sem [CaCO3] er styrkur kalsínkarbónats, [Ca2+] er styrkur kalsíns og [Mg2+] er styrkur magnesíns.

Önnur framsetning á hörku er þýsk hörkugráða (d. Deutsche Härte, skammstafað °dH eða dGH). Þessi hörkugráða hefur verið skilgreind sem 10 milligrömm af CaO í lítra af vatni. Til að breyta heildarhörku í hörkugráðu þarf að deila í heildarhörkuna með 17,85 því 10 mg af CaO jafngilda 17,85 mg af CaO3, sjá jöfnu 2.$$Þýsk hörkugráða = \frac{Heildarharka}{17,85}          (2)$$Ýmsir framleiðendur tækja og búnaðar sem nota vatn eru með leiðbeiningar þar sem miðað er við hörku vatns eða hörkugráðu. Það er mismunandi hvernig talað er um hörku, en til viðmiðunar má nota gildin í Töflu 1.

Tafla 1. Harka og hörkugráða vatns.

HörkuflokkurHarka (mg CaCO3/L vatns)°dH eða dGH
Mjög mjúkt vatn0-700-4
Mjúkt vatn70-1404-8
Aðeins hart vatn140-2108-12
Miðlungs hart vatn210-32012-18
Hart vatn320-53018-30
Mjög hart vatn>530>30

Eins og áður segir er styrkur kalsíns og magnesíns yfirleitt mjög lágur hér á landi og þar með harkan lítil. Meirihluti af vatni á Íslandi fellur undir það að vera mjög mjúkt.

Upplýsingar um efnainnihald neysluvatns á höfuðborgarsvæðinu og hjá vatnsveitum sem Orkuveita Reykjavíkur rekur má finna í viðaukum í umhverfisskýrslu Orkuveitunnar.

Heimildir:

Mynd:

Eftirfarandi spurningum var einnig svarað:
  • Hver er vatnsharkan á neysluvatni á höfuðborgarsvæðinu sem og á Íslandi almennt? Mér er sama hvaða mælikvarði er notaður °dH, °TH eða mmol/l. (Spyrjandi Þorvaldur Þorvaldsson)
  • Hvernig er hersla vatns mæld og er vatn á Íslandi hart eða mjúkt? (Spyrjandi Árni Geir Ómarsson)
  • Eru hreinsiefni notuð til að hreinsa íslenskt kranavatn? Ef svo, hvaða efni eru í íslensku kranavatni? (Spyrjandi Helgi Sigurðsson)
  • Hvert er sýrustig íslensks kranavatns (sér í lagi úr Gvendarbrunnum)? (Spyrjandi Kristján Jónasson)
...