Hvaða áhrif hefur handþvottur með vatni og sápu á veirur?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaða áhrif hefur handþvottur með vatni og sápu á veirur?
Í stuttu máli hefur handþvottur með sápublönduðu vatni þau áhrif að sápusameindir ná að hrifsa til sín veirur og þannig er hægt að skola þær af húðinni.

Sápa er eins konar tengiliður milli vatns og vatnsfælinna efna. Vatnsfælin efni eru þau sem blandast vatni illa eða alls ekki, en það á til dæmis við um fitusameindir og ýmsar veirur. Vatn eitt og sér gerir því lítið gagn við að hreinsa þetta tvennt af yfirborði húðar.

Sápusameindir hafa bæði vatnssækinn og vatnsfælinn enda. Vatnssækni endinn heldur sig í vatninu og myndar vetnistengi við vatnssameindirnar. Vatnsfælni endinn leitar hins vegar í vatnsfælnar sameindir eins og fitusameindir, veirur og einnig aðra vatnsfælna hluta sápusameinda. Sápusameindirnar hrifsa til sín líkar sameindir og þannig má skola þær af yfirborði húðarinnar.

Sápusameindir hafa einnig áhrif á prótínkápu veira með því að tengjast vatnsfælnum amínósýrum hennar.^[1] Þannig nær sápan að eðlissvipta (e. denaturation) prótínið, fletta því í sundur og gera það óstarfhæft. Meira er hægt að lesa um þetta í svari við spurningunni Drepur handspritt kórónaveiruna?

Þegar hendur eru hreinsaðar með vatni og sápu þarf að bleyta alla fleti handar og nudda vel til að fjarlægja sem mest af óhreinindum. Slíkur þvottur tekur að minnsta kosti 20-30 sekúndur. Ágæt þumalputtaregla er að þess háttar handþvottur taki sama tíma og það tekur flesta að syngja lagið „Ég á afmæli í dag“ í tvígang.

Um eiginleika sápu í vatni er hægt að lesa meira í svari við spurningunni Gerir sápa vatnið „blautara“? en þetta svar byggir meðal annars á því.

Tilvísun:

1. ^ Bygging prótína er oft þannig að vatnsfælnar amínósýrur snúa innávið en vatnssæknar útávið.

Mynd:

• Myndina gerði Ágúst Kvaran.

Frekara lesefni:

• UCSB Science Line. (Sótt 6.03.2020).
• Single treatment with ethanol hand rub is ineffective against human rhinovirus--hand washing with soap and water removes the virus efficiently. - PubMed - NCBI. (Sótt 6.03.2020).
• Handþvottur - Embætti landlæknis. (Sótt 9.03.2020).

Ritstjórn Vísindavefsins þakkar Ágústi Kvaran, prófessor í eðlisefnafræði við HÍ og Herði Filippussyni, prófessor emeritus í lífefnafræði við HÍ, fyrir gagnlegan yfirlestur og athugasemdir við þetta svar.

Spurningu Heiðu er hér svarað að hluta....