Hvaða rannsóknir hefur Þorsteinn Helgason stundað?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaða rannsóknir hefur Þorsteinn Helgason stundað?
Þorsteinn Helgason er dósent emeritus í sagnfræði og sögukennslu við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Rannsóknir hans hafa beinst að kennslufræði sögu, námsgagnagerð (einkum í sögu), gagnrýninni hugsun í kennslu, minningafræði og munnlegri sögu. Viðamestu verkefnin hafa þó fjallað um Tyrkjaránið á Íslandi 1627 og margvíslega þræði þess, alþjóðlega og innanlands, minningu þess og túlkun.

Þorsteinn hefur samið nokkrar kennslubækur í sögu og eina í listasögu. Í framhaldi af því hóf hann kennslu og rannsóknir á hlutverki útgefinna námsgagna í skólakennslu. Hann stóð fyrir norrænni rannsókn á viðhorfi kennara til sögukennsluefnis og árangur hennar birtist 2010 í bók á vegum Georg-Eckert Institut og V&R unipress í Göttingen sem heitir Opening the Mind or Drawing Boundaries? History Texts in Nordic Schools.

Þorsteinn hefur einnig rannsakað kennslubækur sem spegil samfélags og menningar og tekið sérstaklega fyrir umfjöllun um Tyrkjaránið í íslenskum kennslubókum allt frá 1880. Flestar greinar um þessi efni hefur Þorsteinn birt í Netlu, veftímariti um uppeldi og menntun. Niðurstaða Þorsteins í námsgagnarannsóknunum er sú að sérsamin kennslugögn séu nauðsyn í skólum og ber að meta þau og nota á gagnrýninn hátt en ekki kasta þeim fyrir róða. Þjóðernisviðhorf eru miðlæg í sögukennslutextum og gullaldar- og niðurlægingarkenningin kemur skýrt fram í textum um Tyrkjaránið.

Þorsteinn hefur notað minningafræði (e. memory studies) í ýmsum rannsóknum sínum, ekki síst um Tyrkjaránið. Það var atburður en um leið minning frá upphafi sem birtist í samfelldum frásögnum af atburðunum, í örnefnum, þjóðsögum, skáldskap og myndlist. Sumt af þessu varð þjóðminning (e. national memory), annað staðminning (e. local memory) utan um örnefni eða þjóðsögur. Áhugi Þorsteins á munnlegri sögu ber að sama brunni því fólk sem tekið er viðtal við eys úr minningum sínum sem verða fyrir áhrifum úr ýmsum áttum. Misminni og misskilningur getur verið áhugaverður ef þetta er skoðað með viðeigandi aðferðum. Sýnileg ummerki um minningu og munnlega sögu í kennslu Þorsteins eru nemendaverkefni um líf í torfbæjum sem unnin voru á árabilinu 2000-2006.

Rannsóknir Þorsteins á Tyrkjaráninu birtust fyrst sem heimildamyndir fyrir sjónvarp, bæði í íslenskri og alþjóðlegri gerð (2003). Áratug síðar varði Þorsteinn doktorsritgerð sína um Tyrkjaránið og 2018 kom út bókin The Corsairs' Longest Voyage. The Turkish Raid in Iceland 1627, gefin út af forlaginu Brill í Hollandi.

Þorsteinn tekur á viðfangsefninu á fjölþættan hátt, bæði varðandi heimildir og efnissvið, og hefur ekki einn kenningaramma. Rannsóknin fer inn á svið skjalfræða, þjóðfræða og örnefnafræða, þjóðréttar, guðfræði og kirkjulistfræði. Í framhaldi af þessu er Þorsteinn að leggja drög að rannsóknarverkefni sem hann kallar Atlantic Islands in the Age of Corsairs and Piracy og hefur kallað til liðs sagnfræðinga tengda Færeyjum, Madeira, Kanaríeyjum, Portúgal og Marokkó.

Þorsteinn Helgason var stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík 1966 en nam síðan sagnfræði og skyldar greinar í Svíþjóð. Doktorsprófi lauk hann frá Háskóla Íslands 2013. Hann hefur kennt á öllum skólastigum en hefur verið fastur starfsmaður við Háskóla Íslands frá 1998. Hann hefur ennfremur gert heimildamyndir fyrir sjónvarp, stundað þýðingar fyrir sjónvarp og unnið að þróunaraðstoð.

Mynd:

• Fyrri myndin er úr safni ÞH.
• Síðari myndin er fengin af síðunni Tyrkjaránið. Heimildamynd í þremur þáttum.

...