Hvað er fracking og hvaða áhrif getur það haft?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er fracking og hvaða áhrif getur það haft?
Spurningin í fullri lengd hljóðaði svona:

Hvað er fracking? Hvaða áhrif hefur það á berg og jarðlög? Getur þetta haft slæmar afleiðingar?

Fracking er stytting á "hydraulic fracturing" sem er aðferð sem beitt hefur verið í orkuiðnaðinum um margra áratuga skeið til að örva vökvarennsli inn í borholur, stundum kallað vökvabrot á íslensku. Eftir að borun lýkur er vökva dælt niður í holuna undir háum þrýstingi þar til bergið brestur og sprungur opnast út frá holunni. Sandi og ýmsum efnum er þá blandað í vökvann til að halda sprungunum opnum svo vökvi eigi greiðari leið um þær. Vökvinn sem borað er eftir getur verið olía, jarðgas, heitt vatn eða gufa. Á seinni árum hefur þessari aðferð verið beitt í auknum mæli við vinnslu jarðgass úr fornum setlögum, einkum skífubergi (e. shale), og hefur sú aðgerð víða valdið vandamálum og deilum. Orðið fracking hefur þá verið notað í þrengri merkingu fyrir slíkt ferli.

Ekki er vafi á því að vökvabrot eykur rennsli vökva inn í vinnsluholur og getur þannig stóraukið framleiðni borhola. Hægt hefur verið að vinna gas úr jarðlögum sem áður þótti ekki svara kostnaði að nota til orkuvinnslu og framboð á jarðgasi í heiminum hefur aukist til muna vegna þessa. Hvernig stendur þá á því að þessi vinnsluaðferð veldur deilum og hefur verið bönnuð í nokkrum löndum? Helstu ástæður eru þessar:

1. Mengun vatnsbóla. Sum þeirra efna sem notuð eru við vökvabrotið eru hættuleg heilsu fólks. Vökvi undir háum þrýstingi leitar út í jarðlögin og leiðir hans eru oft ófyrirsjáanlegar. Nálæg vatnsból eru því í hættu fyrir efnamengun, áhætta sem mörg samfélög eru ófús að taka þrátt fyrir ótvíræðan efnahagslegan ábata gasvinnslunnar. Þekkt eru dæmi þar sem fólk kvartar yfir heilsutengdum óþægindum svo sem blóðnösum, ógleði og höfuðverk eftir að boranir með vökvabroti hófust í nágrenninu. Þótt orkufyrirtæki haldi því fram að aðferðin sé örugg og leiði ekki af sér mengun ef rétt er á málum haldið, þá ríkir víða tortryggni í þeirra garð.
2. Sóun á vatni. Við vinnsluna þarf að nota ókjör af vatni, sem víða er af skornum skammti. Orkufyrirtækin lenda því í samkeppni við íbúa um neysluvatn. Auk þess fellur til mikið magn af efnamenguðu vatni sem erfitt er að losna við.
3. Aukið framboð á ódýru gasi seinkar áætlunum um þróun og notkun annarra orkugjafa svo sem vinds og sólarljóss.
4. Sjón- og hávaðamengun fylgir vinnslu gass á nýjum svæðum. Fasteignir og heimili fólks falla því verði, sem veldur óróa og mótmælum.
5. Jarðskjálftar. Aukinn vökvaþrýstingur í bergi jarðskorpunnar lækkar núning á misgengjum og getur þannig leitt til jarðskjálfta ef spenna er há fyrir. Það getur því verið varasamt að dæla niður vökva nálægt jarðskjálftasvæðum þar sem spenna vegna flekahreyfinga er há. Nýjasta dæmið er frá Oklahoma í Bandaríkjunum. Þar hefur skjálftavirkni stóraukist á síðustu árum og er ekki vafi á því að það stafar af niðurdælingu á menguðu vatni frá olíuborunum á svæðinu. Enn hafa ekki komið upp skaðabótamál vegna slíkra manngerðra skjálfta en þeim gæti fjölgað mjög í framtíðinni.
6. Leki á metangasi. Stór hluti jarðgassins er metan. Metan er öflug gróðurhúsalofttegund, mörgum sinnum öflugri en CO₂. Við vinnsluna er erfitt að hindra að metan leki út í andrúmsloftið.

Þegar hafa nokkur ríki bannað vökvabrot við orkuvinnslu vegna ofangreindra vandamála, til dæmis Frakkland, Þýskaland og Búlgaría. Einnig hafa nokkur ríkja Bandaríkjanna bannað þessa aðferð, meðal annarra New York. Þar er meginástæðan hugsanleg áhrif á heilsu almennings.

Mynd:

• What is fracking and why is it controversial? - BBC News. (Sótt 29. 8. 2017).

...