Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.
Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar
um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að
svara öllum spurningum.
Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að
svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki
nægileg deili á sér.
Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.
Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!
Þurr augu eru afar algengt vandamál. Líklegt er að um það bil 15.000 Íslendingar þjáist af þurrum augum. Við þennan sjúkdóm framleiða augun ekki nægilega mikið af tárum eða tárin eru ekki rétt samansett og gufa upp of fljótt. Algengasta einkenni þurra augna er eins konar aðskotahlutstilfinning í augum. Hún er oftast verst á morgnana. Sérstaka athygli vekur að eitt megineinkenni þurra augna er aukið táraflæði og lýsir fólk því oft svo að þegar það fari út í íslenska rokið fari tárin að renna niður vangana.
Eitt af einkennum þurra augna er aukið táraflæði.
Í mörgum tilvikum tengjast þurr augu þeim áhrifum sem öldrun hefur á tárakirtlana en þó getur yngra fólk líka upplifað þurr augu. Talið er að um þrír af hverjum fjórum 65 ára og eldri fái þurr augu. Þurr augu eru algengari hjá konum en körlum og koma oftar hjá þeim konum sem eru barnshafandi eða eftir tíðahvörf. Líklega eru um 3.000 Íslendingar með þurr augu í tengslum við svokallaðan sjúkdóm Sjögren’s og/eða gigtarsjúkdóma og aðra sjálfsofnæmissjúkdóma og 90% þeirra eru konur. Fólk með ofnæmi og snertilinsunotendur eru einnig útsettari fyrir því að fá einkenni þurra augna.
Helstu einkenni þurra augna eru:
táraflæði
óskýr sjón
aðskotahlutstilfinning, pirringur
smákláði
sviði
óþægindi í augum eftir tölvuvinnu, sjónvarpsáhorf eða lestur
roði í augum
Mörgum þykir einkennilegt að aukið táraflæði sé eitt algengasta einkenni þurra augna. Þessi tár myndast vegna þess að augað verður „auðertanlegt“ og viðkvæmt fyrir til að mynda roki og hita, til dæmis við hitablástur í bifreiðum. Þessi tár myndast í stóru tárakirtlunum fyrir ofan augun og innihalda meira vatn en venjulegu tárin okkar. Þau renna því niður vangana en taka ekki þátt í að smyrja augun eins og venjulegu tárin gera.
Oft er ekki unnt að greina ástæður fyrir þurrum augum. Í þurrum augum hefur orðið truflun á framleiðslu tára í svokölluðum tárakirtlum. Við erum með einn stóran tárakirtil fyrir ofan hvort auga og svo marga smærri víðsvegar um slímhúð augans. Litlu tárakirtlarnir mynda slím- og fituhluta táranna, sem eru afar mikilvægir hlutar táranna þar sem þeir sjá um smurningu augans frá degi til dags. Stóri tárakirtillinn býr til tilfinningatár og tár sem koma fram við ertingu. Þegar við blikkum dreifast tárin yfir augun og fara svo loks ofan í göng sem eru staðsett í augnkróknum. Göngin liggja frá augum niður í nef, eins konar niðurfall fyrir tárin.
Líkt og áður sagði eru þurr augu algengari hjá þeim sem kljást við ýmsa gigtarsjúkdóma og sjálfsofnæmissjúkdóma auk þess að vera algengari meðal kvenna en karla. Ýmislegt utanaðkomandi getur valdið eða viðhaldið þurrum augum. Mörg lyf valda þurrum augum, svo sem slímhúðarþurrkandi lyf (e. decongestants), mörg ofnæmislyf, þvagræsilyf, betablokkar (háþrýstingslyf), ýmis svefnlyf, þunglyndislyf og verkjalyf. Þess má geta að alkóhól minnkar táraframleiðslu. Snertilinsur valda líka oft þurrum augum vegna þess að linsurnar soga í sig tár og minnka aðgengi tára að hornhimnu. Þá getur tölvunotkun haft áhrif. Við blikkum um 40% sjaldnar þegar við horfum á tölvuskjá heldur en bók og veldur það aukinni uppgufun tára. Viftur í tölvum geta einnig þurrkað upp andrúmsloftið í kringum tölvunotandann.
Ekki er hægt að lækna þurr augu en unnt er að meðhöndla einkenni sjúkdómsins. Þekking og fjöldi meðferðarleiða hefur aukist mjög á síðustu árum.
Oftast er byrjað á að nota gervitár sem fást án lyfseðils í apótekum. Forðast skal að nota dropa sem gera augu hvítari. Gervitár eru til í dropa-, hlaup- og smyrslformi. Gervitárahlaup og smyrsl eru fyrst og fremst notuð fyrir svefn en þau duga lengur en venjuleg gervitár. Nýlega eru komin lyf á markaðinn sem auka táraframleiðslu (cyclosporin-A, Restasis) og talið er að sumar fitusýrur, þar á meðal Omega-3 (meðal annars í lýsi) geti minnkað einkenni þurra augna.
Notkun sérstakra tappa eða stauta í táragöng til að hefta rennsli táranna niður í nef hefur aukist jafnt og þétt undanfarin ár. Í sumum tilvikum er einnig hægt að loka endanlega fyrir táragangaopin.
Myndir:
Sólin
Rís 10:23 • sest 16:05
í Reykjavík
Tunglið
Rís 25:04 • Sest 15:29
í Reykjavík
Flóð
Árdegis: 12:18 • Síðdegis: 25:05
í Reykjavík
Fjara
Árdegis: 05:51 • Síðdegis: 18:50
í Reykjavík
