Hvað getið þið sagt mér um flæðigos eða hawaiísk eldgos?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað getið þið sagt mér um flæðigos eða hawaiísk eldgos?
Flæðigos, oft einfaldlega kölluð hraungos, eru einkum af tvennu tagi. Annars vegar gos á sprungum sem eru frá nokkrum upp í tugi kílómetra á lengd, og hins vegar dyngjugos þar sem kvikan kemur að miklu leyti upp um eitt gosop. Strókar af glóandi kvikuflikkjum rísa tugi eða hundruð metra upp af gosopunum, en gosmökkurinn ofan þeirra er að mestu kvikugös og vatnsgufa. Kvika í slíkum hraungosum er basísk, þunnfljótandi og vatnsrýr. Hraun streymir frá gosopunum, og kvikustrókar fæða hraunrennslið að minnsta kosti að hluta, en megnið af efninu í þeim er bráðið eða hálfbráðið þegar það fellur til jarðar. Gjóskugeirar eru því hlutfallslega litlir, en kleprar og gjall geta hlaðist upp við gosopin.

Hæð gosmakkar í hraungosum fer einkum eftir því hversu mikið magn kviku streymir til yfirborðs á tímaeiningu. Þannig er mökkur lágreistur (um tveir til fjórir kílómetrar) yfir eldstöðvum minni sprungugosa og dyngjugosa, þar sem kvikuuppstreymið er innan við tíu rúmmetra á sekúndu.¹ Í stærri flæðigosum þar sem kvikuuppstreymið er mörg hundruð eða þúsund rúmmetrar á sekúndu, geta gosmekkir náð mun meiri hæð, allt að 15 kílómetrum.² Mekkir flæðigosa eru yfirleitt efnisrýrir þegar þau stærstu eru undanskilin, en mikið magn af kvikugasi getur losnað í slíkum gosum.

Tilvísanir:

¹ Sparks og fleiri, 1997. Volcanic Plumes. John Wiley & Sons.

Parfitt, E. A. og L. Wilson, 1995. Explosive volcanic eruptions ‒ IX. The transition between Hawaiian style lava fountaining and strombolian explosive activity. Geophysical Journal Internatioal, 121, 226-232.

² Thordarson, T. og S. Self, 1993. The Laki (Skaftár Fires) and Grimsvötn eruptions in 1783-1785. Bulletin of Volcanology, 55, 233-263.

Upprunalega spurningin frá Hafrúnu Helgu var:

Hvaða tegundir eru til af eldgosum?

Þeirri spurningu er svarað hér að hluta og einnig í öðrum tengdum svörum.

---

Þetta svar er hluti af lengri umfjöllun um flokkun eldgosa í bókinni Náttúruvá á Íslandi: Eldgos og jarðskjálftar og birt með góðfúslegu leyfi. Mynd er fengin úr sama riti, bls. 93....