Af hverju fljóta hlutir?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju fljóta hlutir?
Allir hlutir hafa eðlismassa en eðlismassa hlutar er hlutfallið á milli massa hlutarins og rúmmáls hans. Vatn hefur eðlismassann 1 kg/l en það þýðir að 1 lítri af vatni er 1 kg að þyngd. Þeir hlutir sem eru með meiri eðlismassa en vatn sökkva þá í vatni en hlutir sem eru með minni eðlismassa fljóta.

Sumar olíur fljóta á vatni en það þýðir þá að 1 lítri af olíu er léttari en 1 kg. Sama gildir um aðra hluti sem fljóta, svo sem tré og korka. Aftur á móti ef við hellum sírópi í vatn, þá sekkur það. En það þýðir að 1 lítri af sírópi er þyngri en 1 kg.

Samkvæmt svonefndu lögmáli Arkímedesar léttast hlutir sem nemur þyngd efnisins sem hluturinn ryður frá sér. Þannig er rúmmál hlutar sem sökkt er í vatn jafnt rúmmáli vatnsins sem hann ryður frá sér. Sagan segir að Arkímedes hafi uppgötvað lögmál þetta er konungurinn Híeron II bað hann að finna út hvort kóróna sín væri úr hreinu gulli eða hvort ódýrari málmum hafi verið blandað við gullið. Einn daginn þegar Arkímedes lagðist í bað tók hann eftir því að vatnshæðin í baðinu hækkaði þegar hann fór ofan í það og lækkaði aftur þegar hann fór upp úr. Með þetta í huga gat hann tekið jafnmikið af gulli og átti að vera í kórónunni og sett í vatn. Þá athugaði hann hvort kórónan myndi ryðja frá sér jafnmiklu magni af vatni og gullið gerði. Arkímedes komst að því að kórónan ruddi ekki jafnmiklu vatni frá sér og gullið og gat því dregið þá ályktun að einhverju hafi verið blandað við gullið til að drýgja það.

En hvernig fljóta skip? Skip eru oftast úr málmi og ættu því að sökkva. Aftur á móti er holrými inni í skipum. Samanlagður eðlismassi skipsins, það er málms og lofts, er þannig minni en vatns og þess vegna fljóta skip.

Heimildir:

• Hvað í ósköpunum er eðlismassi? eftir Þorstein Vilhjálmsson. (Skoðað 24.6.2013).
• Hvers vegna sökkva ekki þung skip þegar þau eru komin út í sjó? eftir Stefán Inga Valdimarsson. (Skoðað 24.6.2013).
• Hver var Arkímedes og hvert var hans framlag til vísindanna? eftir Geir Þ. Þórarinsson. (Skoðað 24.6.2013).
• Density - Wikipedia, the free encyclopedia. (Skoðað 24.6.2013).
• Archimedes - Wikipedia, the free encyclopedia. (Skoðað 24.6.2013).

Mynd:

• Ship - Wikipedia, the free encyclopedia. (Sótt 24.6.2013).

---

Þetta svar er eftir nemendur í Háskóla unga fólksins, námskeiðum á vegum HÍ fyrir 12-16 ára ungmenni í júnímánuði 2013....