Hvað eru einlendar dýrategundir?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað eru einlendar dýrategundir?
Einlend (e. endemic) tegund er tegund sem er upprunaleg og finnst aðeins á einu tilteknu svæði og hvergi annars staðar. Svæði getur verið eyja, land eða ákveðið búsvæði. Til að mynda eru allir lemúrar einlendir á afrísku eyjunni Madagaskar. Á hinum enda „útbreiðslurófsins“ eru tegundir sem hafa alheimsútbreiðslu eins og brúnrottur (Rattus norvegicus) sem finnast að vísu ekki um allan heim en mjög víða, háhyrningar (Orcinus orca) sem finnast í öllum heimshöfum nema þeim hlýjustu, fléttan hraufuskóf (Parmelia sulcata) og vissulega menn (Homo sapiens) sem hafa lagt undir sig öll meginlönd jarðar, svo aðeins örfá dæmi séu nefnd.

Einlendum tegundum má síðan skipta í tvo flokka; forneinlendar (paleoendemískar) og nýeinlendar (neoendemískar) tegundir. Til fyrrnefnda flokksins teljast tegundir sem voru áður útbreiddar en eru síðan bundnar við eitt tiltekið svæði sökum fækkunar. Geirfuglinn er dæmi um þetta, hann var útbreiddur um allt Norður-Atlantshaf en vegna ofveiði var hann forneinlendur hér við land í skamman tíma áður en síðustu fuglarnir voru drepnir árið 1844.

Nýeinlendar tegundir eru til dæmis tegundir sem eru nýlega komnar fram sökum æxlunarlegrar einangrunar stofns sem leiddi til nýrrar tegundar. Annað dæmi er þegar blöndun á milli tveggja tegunda á einu svæði leiðir til tegundamyndunar.

Sum svæði eru ríkari af einlendum tegundum en önnur. Eyjur eru í eðli sínu einangruð búsvæði og þar getur stofn tiltekinnar tegundar auðveldlega einangrast frá móðurstofni og þróast með tímanum í aðskilda tegund. Nokkrar eyjur eru ákaflega ríkar að þessu leyti svo sem Galapagoseyjar, Hawaii og Madagaskar. Einstök búsvæði á stórum meginlöndum geta sökum einangrunar haft ríkulega fánu og flóru einlendra tegunda og má þar nefna Fynbos-heiðarnar í Kögerberg-fjöllum í Suður-Afríku.

Það er auðvelt að ímynda sér að einlendar tegundir séu viðkvæmari fyrir útdauða en aðrar tegundir þar sem þær hafa takmarkaðri útbreiðslu. Eyðing búsvæða getur því komið illa við slíkar tegundir. Afrán (veiði) getur líka ógnað tilveru þeirra, til dæmis hafa fjölmargar einlendar tegundir dáið út í Eyjaálfu vegna tilkomu rotta og katta á þessum stöðum.

Myndir:

• blog.is - Arnar Pálsson. Höfundur myndar: Etienne Kornobis. (Sótt 29.6.2012).
• The Internet Bird Collection. Höfundar myndar: Chris og Megan Perkins. (Sótt 29.6.2012).

...