Upphafleg spurning er sem hér segir: Hvaða dýr ganga undir nafninu apakettir? Eru það lemúrar? Hvers vegna eru þessum tveimur dýrategundum steypt saman í eitt nafn?Allir svokallaðir apar og hálfapar tilheyra ættbálki prímata sem telur alls 412 tegundir. Minnsta tegund prímata er lemúrategundin pygmy mouse lemur sem er aðeins 30 grömm að þyngd. Górillur eru langstærstu prímatarnir og getur fullvaxið karldýr orðið um 200 kg að þyngd. Innan ættbálks prímata eru meðal annars nokkrar ættir frumstæðra apa sem kallast hálfapar. Nokkrir líffræðilegir þættir greina hálfapa frá „hefðbundnum” öpum og má helst nefna nokkra þætti í æxlun þeirra. Hjá öpum er ekki neinn tiltekinn tími ársins sem kvendýrin eru frjó heldur ganga þau í gegnum tíðahring að meðaltali einu sinni í mánuði (líkt og hjá mannfólkinu). Þessi tími er þó breytilegur eftir tegundum. Hálfapar eins og lemúrar og nokkrar aðrar ættir hafa hins vegar ákveðinn fengitíma einu sinni á ári. Fleiri þættir í líffræði hálfapa benda til þess að þeir hafi komið mun fyrr fram á sjónarsviðið en aðrir apar. Meðal annars er heili þeirra og sjónskyn ekki eins þróað og hjá öpum en þefskynið er mun betra. Vísindamenn telja að fyrstu lemúrarnir hafi komið fram fyrir um 57 miljónum ára; löngu áður en apar komu fram. Ættin Lemuridae (Lemúrar) er eins og áður segir ein af ættum svokallaðra hálfapa. Aðrar ættir eru meðal annars Indriidae og Daubentoniidae en innan þeirra eru smávaxnar tegundir sem finnast í regnskógum Madagaskar. Einnig má nefna ættina Lorisidae en tegundir innan hennar finnast meðal annars í Afríku og á Sri Lanka. Til lemúraættarinnar teljast 9 tegundir og sú kunnasta er Lemur catta sem býr á Madagaskar. Samkvæmt „Íslenskri orðabók” í ritstjórn Árna Böðvarssonar merkir nafnorðið apaköttur einfaldlega „api” en vísar ekki endilega til lemúra eða annarra hálfapa. Sennilega vísar nafnorðið apaköttur þó frekar til smávaxinna tegunda apa hvort sem um er að ræða hálfapa eða apa. Aðrar skýringar á apaketti eru meðal annars „hermikráka” eða „flón”. Skoðið einnig skyld svör: Sjá apar í lit? Hvort erum við komin af öpum eða fiskum?
Eru apakettir og lemúrar sama dýrið?
Útgáfudagur
2.4.2001
Spyrjandi
Ásdís Elfarsdóttir
Tilvísun
Jón Már Halldórsson. „Eru apakettir og lemúrar sama dýrið?“ Vísindavefurinn, 2. apríl 2001, sótt 24. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=1452.
Jón Már Halldórsson. (2001, 2. apríl). Eru apakettir og lemúrar sama dýrið? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=1452
Jón Már Halldórsson. „Eru apakettir og lemúrar sama dýrið?“ Vísindavefurinn. 2. apr. 2001. Vefsíða. 24. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=1452>.