Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.
Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar
um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að
svara öllum spurningum.
Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að
svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki
nægileg deili á sér.
Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.
Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!
Á sólríkum dögum draga margir útigrillin úr geymslum og loftið fyllist af indælli grilllykt. Það er ekki sama hvernig er staðið að eldun á grilli. Við matreiðslu yfir opnum eldi er hætta á myndun efna sem eru í flokki krabbameinsvaldandi efna.
Þessi skaðlegu efni myndast við ófullkominn bruna og er þar helst að nefna fjölhringja vetnskolefni (PAH) en þekktast þeirra er bensó(a)pyren. Þau myndast einnig við reykingu matvæla, skógarelda, eldgos, iðnað og bruna sígarettna. Við grillun er mest hætta á myndun slíkra efna þegar maturinn brennur eða fita af kjöti eða marineringu lekur niður á kolin eða heitt grillið. Þá logar í fitunni og reykur með tjöruefnum myndast. Reykurinn leikur um kjötið og efni úr honum setjast á það.
Við grillun matvæla er mikilvægt að gefa sér góðan tíma. Ef kolagrill er notað þarf að bíða með að setja matinn yfir þar til loginn slokknar og kolin eru orðin glóandi. Ef kjötið er feitt skal skera sem mest af fitu utan af því áður en það er sett á grillið. Mikilvægt er að logi leiki ekki um matinn og skiptir þá engu hvort notað er kola- eða gasgrill. Ef logar undir matnum skal færa hann frá loganum, þó hann snerti ekki matinn. Síðan skal skera frá brennda hluta af kjötinu fyrir neyslu. Hægt er að forðast að fita drjúpi niður á kolin eða ofan í heitt grillið með því að setja álpappír undir matinn og velja marineringu án olíu.
Þótt mikilvægt sé að grilla hakkað kjöt, eins og hamborgara, alveg í gegn þá er óæskilegt að láta logana leika um matinn.
Takmarka má myndun þessara efna enn meira með því að grilla við óbeinan hita. Sú aðferð er helst notuð þegar grilluð eru stór og þykk kjötstykki. Kjötið er ekki haft yfir eldinum heldur til hliðar við hann. Grillið er haft lokað og virkar þá eins og ofn.
Grillmatur getur einnig verið varasamur ef hreinlætis er ekki gætt við meðferð hans. Gegnsteikið fuglakjöt, svínakjöt og hakkað kjöt til að koma í veg fyrir hugsanlega matarsýkingu. Gott er að nota tvöfalt sett af áhöldum til að koma í veg fyrir krossmengun. Blóðvökvi úr hráu kjöti má ekki komast í snertingu við eldað kjöt eða mat sem er tilbúinn til neyslu til dæmis salat.
Frekari fróðleikur á Vísindavefnum:
Sólin
Rís 10:17 • sest 16:10
Tunglið
Rís 21:40 • Sest 15:54
Flóð
Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46
Fjara
Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36
