Hafa eldgos áhrif á veðrið?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hafa eldgos áhrif á veðrið?
Eldgos geta haft mikil áhrif á veðurfar til skemmri tíma, en til þess að svo megi verða þurfa þau að vera mjög stór eða „vel“ staðsett og helst hvoru tveggja. Langflest stór gos eru sprengigos. Þau dreifa miklu magni tiltölulega grófra gosefna í veðrahvolfið en gosefnin falla tiltölulega fljótt út og því er það lítið magn sem nær að breiðast yfir stórt svæði. Næst gosstað geta skammtímaáhrif á dægursveiflu hita og jafnvel úrkomu verið veruleg.

Mest áhrif hafa fín gosefni sem berast upp í heiðhvolfið. Þessi fínu gosefni eru smágert ryk, en einnig brennisteinssambönd margs konar. Sé gosið í hitabeltinu berast gosefnin um alla jörð á fáeinum mánuðum. Heiðhvolfið er ofan við veðrahvörfin sem eru hér á landi venjulega í 9 til 10 km hæð (stundum neðar - stundum ofar). Í hitabeltinu eru veðrahvörfin í 14 til 18 km hæð.

Eldgosið sem varð í Pinatubofjalli á Filippseyjum í júní 1991 var sennilega það stærsta á 20. öld. Mjög vel var fylgst með gosinu og afleiðingum þess. Öskuskýið sást vel hér á landi haustið eftir og blámi himinsins varð hvítgrár á annað ár. Sérkennilegur hringur (baugur, Bishop - „biskupsbaugur“) sást um sólu. Heiðhvolfið var vel á annað ár að jafna sig og lítilsháttar kólnun varð í veðrahvolfinu.

Skaftáreldagosið 1783-84 var allt annars eðlis, sprengi- og gjóskuvirkni var lítil (miðað við stærð gossins) en framleiðsla brennisteinssambanda því meiri. Áhrif Skaftáreldagossins var því líkara því sem um stórfellda iðnaðarmengun væri að ræða, en slík mengun virðist lækka hita þar sem hennar gætir. Málið getur þó verið flóknara. Bestu lýsinguna á þessum þætti Skaftáreldagossins og afleiðingum þess má lesa í grein eftir Þorvald Þórðarson og Stephen Self, tilvísun er hér að neðan.

Veðrahvolfsmengun getur haft áhrif á meginhringrás lofthjúpsins en þau eru flókin, til dæmis bundin upprunabreiddarstigi mengunarinnar. Því þarf að herma hvert gostilvik fyrir sig í lofthjúpslíkani ef finna á óbein áhrif þess.

Allar eldfjallaafurðir sem berast í lofthjúpinn hafa einhver áhrif á geislunarbúskap hans. Það er af tvennum meginástæðum, annars vegar hækkar endurskinshlutfall lofthjúpsins í heild en hins vegar tekur heiðhvolfið til sín meiri geislunarorku heldur en venjulega. Þetta samanlagt veldur því að heiðhvolfið hitnar en veðrahvolfið kólnar.

Sé eldgosið í hitabeltinu hitnar heiðhvolfið þar meira en yfir heimskautasvæðunum. Þetta hefur þær lúmsku afleiðingar að vestanvindabeltin styrkjast. Þar með berst meira af hlýju lofti frá höfunum inn yfir meginlönd. Fyrsti vetur eftir stórt eldgos í hitabeltinu hefur því tilhneigingu til að vera hlýrri þar sem aukinna hafvinda gætir.

Sú skoðun er útbreidd og studd af geislunarlíkönum að tímabil tíðra stóreldgosa séu kaldari en skeið þegar eldvirkni er lítil. Yfirgripsmesta vísindagreinin um áhrif stórra eldgosa á veðurfar og mér er kunnugt um er eftir Alan Robock, sjá tilvísun hér fyrir neðan.

Greinar og mynd:

• Robock, A. (2000). Volcanic eruptions and climate. Reviews of Geophysics, 38, 2 bls. 191-219
• Thordarson, T, Self S. (2003). Atmospheric and environmental effects of the 1783-1784 Laki eruption: A review and reassessment. Journal of Geophysical Research, Vol. 108, No. D1, 4011.
• Mynd: USGS/Cascades Volcano Observatory. Sótt 6. 9. 2011.

---

Þetta svar er fengið af Hungurdiski, bloggi Trausta Jónssonar og birt með góðfúslegu leyfi....