Hvaðan kemur nafnið geitungur?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaðan kemur nafnið geitungur?
Hér er einnig svarað spurningunum:

• Hvaða tilgangi þjóna geitungar í vistkerfinu?
• Lifa geitungar á skordýrum? Ef ekki þá á hverju? Gera þeir garðinum mínum eitthvert gagn?

Ekki er vitað fyrir víst hvaðan nafnið geitungur kemur. Jón lærði Guðmundsson lýsir trjágeitungi í riti sínu Stutt undirrétting um Íslands aðskiljanlegar náttúrur, en þar nefnir hann geitunginn eiturflugu og randaflugu.

Nafnið er því líklega frá 20. öld og vísar sennilega í geitur sökum þess hversu árásargjarnir þeir geta verið. Nafnið hefur sennilega verið þýtt úr dönsku, “gedehams”, en “ged” þýðir geit á dönsku, en uppruni “hams” gæti verið tilvísun í fálmarana sem minna á horn (geitarhorn).

Á ensku eru geitungar nefndir “wasps" og annað íslenskt heiti yfir geitunga er “vespur” sem er sama og latneska orðið vespa. Í Íslenskri orðsifjabók segir að íslenska orðið vespa sé annað hvort tökuorð úr miðlágþýsku (wespe) eða nýháþýsku (wespe). Í dönsku er orðið hveps notað yfir geitunga.

Geitungar lifa meðal annars á blómasykri.

Vistkerfi eru flókið samspil lífvera þar sem erfitt getur verið að greina mikilvægi hverrar lífveru og hvaða hlutverki hún gegnir í vistkerfinu. Í vistkerfi geitunga gegna þeir einkum hlutverki í hringrás efna. Þeir hreinsa hræ af dýrum og fuglum, það er þeir taka kjötið og færa í búið. Þeir veiða einnig flugur sem fæðu fyrir lirfurnar í búinu og safna jafnframt blómasykri, en við það fræva þeir plöntur og svo má áfram telja.

Frekari upplýsingar um geitunga má finna í eftirfarandi svörum Vísindavefsins:

• Hvað er til margar tegundir af geitungum á Íslandi og hvernig líta þeir út? eftir Jón Má Halldórsson
• Deyja geitungar þegar þeir stinga og eru stungurnar hættulegar fólki? eftir Gísla Má Gíslason og Margréti Björk Sigurðardóttur
• Í dag var mjög stór geitungur inni á heimili okkar, er þetta ný tegund? eftir Jón Má Halldórsson

Heimildir og mynd:

• Ásgeir Blöndal Magnússon, Íslensk orðsifjabók, Orðabók Háskólans, Reykjavík, 1989.
• Jón Guðmundsson. 1640-1644. Stutt undirrétting um Íslands aðskiljanlegar náttúrur. Í handriti: Eitt stutt sjónarspil dýra fugla og orma samantekið af tveimur læknismeisturum í Amsterdam en úr hollensku á íslensku útsett af síra Einari Ólafssyni fyrrum presti að Stað í Aðalvík. Eftir hans eiginhandarriti nýlega uppteiknað af síra Snorra Björnssyni MDCCLXCII. 1792: 47r-67v.
• Richard "Ken" Phillips Jr. á vef The Animal Hospital on Mt. Lookout Square

...