Hvert var gengi íslensku krónunnar árið 1944 og var til banki á Íslandi þá?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvert var gengi íslensku krónunnar árið 1944 og var til banki á Íslandi þá?
Viktor spurði sérstaklega um íslenska banka árið 1944 og upprunaleg spurning Árna hljóðaði svona:

Hvert var gengi íslensku krónunnar gagnvart dönsku krónunni og dollar árið 1944?

Árið 1944 var gengi íslensku krónunnar ekki skráð gagnvart þeirri dönsku. Skýrðist það af því að Danmörk var hertekin af Þjóðverjum á þeim tíma og því engin viðskipti milli landanna. Á fjórða áratug síðustu aldar var danska krónan lengst af skráð á pari við þá íslensku á Íslandi, það er ein dönsk var jafngild einni íslenskri, líkt og tíðkast hafði meðan Ísland var dönsk nýlenda. Þetta breyttist vorið 1939 þegar gengi þeirrar íslensku var fellt. Var ein dönsk króna jafngild 1,26 íslenskum í lok ársins 1939. Þann 9. apríl 1940 var Danmörk hertekin af Þjóðverjum og var þá hætt skráningu gengis dönsku krónunnar á Íslandi. Gengið var svo ekki skráð aftur fyrr en í lok heimsstyrjaldarinnar og var þá ein dönsk króna jafngild 1,36 íslenskum og hélst það gengi óbreytt næstu árin.

Bandaríkjadalur var jafngildi 6,50 íslenskra króna árið 1944 og hélst það gengi óbreytt fyrstu árin eftir stríð. Rétt er að hafa í huga að þetta var löngu fyrir gjaldmiðilsbreytinguna á Íslandi og var því um gamlar krónur að ræða, sem hver jafngildir einum nýjum aur.

Þess má geta að þegar þetta er ritað, í maí 2019, kostar einn Bandaríkjadalur um 122 nýjar íslenskar krónur. Hefur gengi íslensku krónunnar því fallið um 99,95% gagnvart Bandaríkjadal frá árinu 1944. Kaupmáttur íslensku krónunnar hefur þó fallið enn meira enda hefur kaupmáttur dollarans minnkað töluvert á þessum árum. Frá lýðveldisstofnun, í júní 1944, hefur verðlag á Íslandi margfaldast 23.541 falt. Það jafngildir því að kaupmáttur krónunnar hafi minnkað um 99,996%. Meðalverðbólga á þessum tíma hefur verið um 14,4% á ári.

Verðbólga á Íslandi hefur verið talsvert meiri að jafnaði en í nágrannalöndunum frá lýðveldisstofnun. Það á sér margar skýringar. Hægt er að lesa almenna umfjöllun um verðbólgu í svari við spurningunni Hvernig er einfaldasta skýringin á verðbólgu og hvað er „mínus“-verðbólga?

Á Íslandi störfuðu þrír bankar árið 1944, Landsbankinn, Búnaðarbankinn og Útvegsbankinn. Var Landsbankinn þeirra stærstur og Útvegsbankinn litlu minni en Búnaðarbankinn smæstur. Landsbankinn og Búnaðarbankinn voru ríkisbankar en Útvegsbankinn hlutafélag að mestu í eigu ríkisins. Honum var síðar breytt úr hlutafélagi í hreinan ríkisbanka og raunar enn síðar aftur í hlutafélag en sú saga verður ekki rakin hér. Jafnframt störfuðu árið 1944 allmargir sparisjóðir og ýmis kaupfélög ráku svokallaðar innlánsdeildir. Heildareignir viðskiptabankanna þriggja námu 571 milljón króna í árslok 1945. Stærsta eign þeirra voru útlán, 308 milljónir króna.

Myndir:

• Wikimedia Commons. Iceland 500 Kronur banknote of 1928. (Sótt 14.5.2019).
• Flickr. Landsbankinn í Austurstræti / Landsbankinn in Austurstræti, 1923-1930. Eigandi myndarinnar er Ljósmyndasafn Reykjavíkur. (Sótt 17.5.2019).

...