Hversu litlir eru hlutir á nanóskala?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hversu litlir eru hlutir á nanóskala?
Vísindavefnum berast oft spurningar um ýmislegt sem viðkemur nanótækni. Margir eiga erfitt með að átta sig á stærð eða öllu heldur smæð hluta á nanóskala enda eru stærðir þar minni en við eigum að venjast úr daglega lífinu.

Oft fáum við einnig spurningar um það hversu smáar mælieiningar geta orðið og við eigum svör við því hver minnsta mælieiningin sé og einnig hvort til sé lágmarksstærð.

Til þess að sýna stærðarhlutföll á nanóskala ákváðum við að smækka hlut og mynda hann við hliðina á einhverju sem allir þekkja. Á myndinni hér fyrir ofan "sést" merki Háskóla Íslands innan í litla svarta kassanum til hægri. Svarta flykkið við hliðina er ekkert annað en títuprjónsoddur. Myndin hér fyrir neðan er síðan stækkuð mynd af því sem er innan í kassanum. Hún er tekin með rafeindasmásjá og síðan lituð í myndvinnsluforriti.

Þvermál merkisins eftir smækkunina er um það bil 15µm og þykktin er 20nm. Ef við setjum þessar tölur í samhengi þá er þvermál merkisins um 1/5 af þvermáli mannshárs. Þykktin á merkinu er hins vegar ekki nema 1/5000 hluti af þykkt venjulegs ljósritunarpappírs.

Merkið var búið til á Iðntæknistofnun með rafeindalitógrafíu eða rafeindaprentun. Það er gert úr gulli á kísilflögu. Tækin sem voru notuð til þess eru sameign Háskóla Íslands, Iðntæknistofnunar og fleiri aðila. Kristján Leósson sá um að smækka merkið og mynda það.

Hægt er að lesa meira um nanótækni á Vísindavefnum. Í svari Snorra Ingvarssonar við spurningunni Eru til nanólegur? kemur meðal annars fram að orðið nanó er smækkunarforskeyti ættað úr grísku, en nanos merkir dvergur. Í raunvísindum er það notað til þess að tákna 10^-9 hluta einhvers (0,000000001 hluti). Þannig er talað um nanósekúndur, 1 ns = 10^-9 s og nanómetra, 1 nm = 10^-9 m.

Snorri segir ennfremur að þegar talað eru um nanótækni sé yfirleitt átt við manngerða hluti þar sem einhver mikilvægur hluti umrædds tæknilegs fyrirbæris hefur að minnsta kosti tvo af eftirfarandi þremur eiginleikum: lengd, breidd eða hæð á stærðarbilinu 1-100 nm.

Við bendum einnig á svar Viðars Guðmundssonar við spurningunni Hvað er nanótækni?...