Hvernig er hægt að sanna að það sé ekki líf á einhverri plánetu?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig er hægt að sanna að það sé ekki líf á einhverri plánetu?
Spurninguna má skilja á tvo vegu:

A. Hvernig er hægt að sýna fram á að ekki sé til einhver pláneta utan jarðarinnar, þar sem líf er að finna?

B. Ef við horfum á einhverja tiltekna reikistjörnu, hvernig er þá hægt að sýna fram á að ekki sé líf á henni?

Vert er að taka eftir að við kjósum heldur að nota orðalagið "að sýna fram á" en "að sanna". Í eiginlegum raunvísindum eins og hér um ræðir eru niðurstöður yfirleitt ekki "sannaðar" í þeim skilningi að þær hljóti að vera réttar og geti alls ekki verið rangar, heldur er "sýnt fram á" niðurstöðurnar og það merkir að þær séu réttar samkvæmt því sem við best vitum. Í stærðfræði eru niðurstöður hins vegar "sannaðar" sem merkir að þær hljóti að vera réttar ef fullyrðingarnar sem gengið er út frá í sönnuninni eru réttar.

Svarið við fyrri spurningunni (A) er einfalt: Það er alls ekki hægt nú á dögum að sýna fram á að ekkert líf sé til utan jarðarinnar og sennilega verður það aldrei hægt.

Alheimurinn er gríðarlega stór. Í honum er aðeins pínulítill skiki sem við þekkjum nógu vel til þess að við getum sagt að á tilteknum stöðum þar sé ekkert líf að finna. Þetta á til dæmis við núna um sólkerfið okkar: Við vitum að ekkert líf er á flestum reikistjörnunum en teljum að svo stöddu hugsanlegt að einhvern tímann hafi verið líf á Mars.

Þessi skiki í geimnum sem við þekkjum svona vel á væntanlega eftir að stækka þannig að við útilokum fleiri og fleiri staði sem hugsanlega bústaði lífvera. Hins vegar eru engar líkur á því af ýmsum ástæðum að þessi skiki svona nákvæmrar þekkingar muni nokkurn tímann ná yfir allan heiminn. Hitt gæti þó gerst einhvern tímann í framtíðinni að menn teldu sig hafa kannað svo stóran skika í alheiminum án þess að finna þar líf, að þeir teldu þá ólíklegt að það ætti eftir að finnast. En svo gæti líka farið að menn fyndu líf úti í geimnum og þá væri þessi spurning endanlega afgreidd.

Svarið við spurningu B, um líf á tiltekinni reikistjörnu, er nokkru snúnara. Þegar við leitum að einhverju þurfum við að vita að hverju við erum að leita. Leitin að lífi í geimnum miðast því við að finna lífverur sem séu eitthvað í líkingu við það sem við þekkjum. Við gerum þá einnig ráð fyrir að þær þurfi svipuð skilyrði og þau sem ríkja hér á jörðinni, svo sem lofthjúp, súrefni, vatn í fljótandi formi, hæfilegan hita og svo framvegis. Þannig getum við útilokað að nokkurt líf sé á Merkúríusi af því að þar er nær enginn lofthjúpur og auk þess alltof heitt. Á ytri reikistjörnunum í sólkerfi okkar er hins vegar alltof kalt þannig að þar er ekki fljótandi vatn.

Þessum sömu aðferðum útilokunarinnar er eða verður hægt að beita við ýmsar reikistjörnur sem finnast við sólstjörnur utan sólkerfisins, en þessum reikistjörnum fer nú ört fjölgandi eins og fram kemur í öðrum svörum á Vísindavefnum. En sumar af þessum reikistjörnum verða miklu líklegri en aðrar sem bústaðir lífvera og þær verða þá rannsakaðar nánar. Við getum ekki vitað fyrirfram um niðurstöður þeirra rannsókna.

Það virðist vera útbreiddur misskilningur að vísindamenn almennt hafi einhverja fyrirfram gefna skoðun á því hvort líf sé að finna utan sólkerfisins eða ekki. Til dæmis lítur út fyrir að margir telji að vísindamenn nútímans útiloki slíkt líf fyrirfram. En svo er auðvitað alls ekki heldur ganga stjarnvísindamenn og líffræðingar að rannsóknum sem þessum með opnum huga og gera fyllilega ráð fyrir þeim möguleika að finna líf í óravíddum geimsins.

Vísindamenn hugsa þó ef til vill öðru vísi en margir aðrir um þessi mál að því leyti að þeir gera sér grein fyrir því að samskipti við lífverur úti í geimnum eru miklum annmörkum háð. Um þetta má lesa nánar í öðrum svörum hér á Vísindavefnum:

• Hvers vegna er sagt að ekki sé líf á öðrum hnöttum?
• Eru til staðfest dæmi þess að geimverur séu til?
• Eru geimverur til?
• Er eða hefur verið líf á reikistjörnunni Mars?
• Búa grænar geimverur á Mars?
• Hvað er nú vitað um loftsteininn frá Suðurskautslandinu sem talinn var bera merki um líf á Mars?
• Er vatn á tunglinu? Hefur vatn fundist á einhverjum öðrum plánetum en jörðinni?
• Geta menn ekki sent geimskutlu með nokkrum fjölskyldum til að kanna líf í öðrum sólkerfum?
• Er hugsanlegt að maðurinn geti lifað á öðrum plánetum með hjálp tækninnar?
• Væri hægt að nota stærðfræði sem tungumál í samskiptum við geimverur?
• Eru til hægri og vinstri úti í geimnum?
• Hvers vegna er alltaf sagt að líf geti ekki þrifist á öðrum hnöttum nema þar sé vatn? Gætu ekki verið til lífverur sem geta lifað án vatns og sólar?
• Hvernig verkar afstæðiskenning Einsteins? Hvernig getur hún útskýrt betur hvað er að gerast í alheiminum?

Mynd: Life On Other Planets in the Solar System ...