Af hverju fáum við ofnæmisviðbrögð þegar lúsmý stingur okkur?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju fáum við ofnæmisviðbrögð þegar lúsmý stingur okkur?
Öll spurningin hljóðaði svona:

Hvað er í bitum lúsmýs og moskítóflugna sem veldur ofnæmisviðbrögðum? Hvað er um að ræða mikið (lítið) magn af vökva sem hver fluga gefur frá sér? Getur sama flugan bitið oft á sama tíma? og er algengt að fólk myndi ónæmi?

Algengustu skordýr sem sjúga blóð úr spendýrum og fuglum á Íslandi eru lýs, flær, veggjalýs, bitmý og lúsmý, Auk þess eru moskítóflugur öflugar blóðsugur um allan heim, en þær lifa ekki á Íslandi.

Þegar skordýr bíta eða stinga spendýr og fugla gefa þau frá sér efni sem kemur í veg fyrir að blóð storkni meðan þau sjúga blóðið. Lúsmý, lýs, flær og veggjalýs stinga með munnpörtum, sem mynda rana (lat. roboscis) í skinnið, en bitmý bítur með kjálkum í það og mynda sár sem blóðið vætlar út í. Öll spýta þau munnvatni inn í skinnið, sem kemur í veg fyrir blóðstorknum, en veldur jafnframt ónæmisviðbrögðum, eins og bólgum og kláða. Það gerist þegar ónæmiskerfi hýsilins gefur frá sér histamín.

Moskítóflugur spýta örlitlu munnvatni þegar þær stinga hýsil, minna en einum míkrólítra (minna en einum þúsundasta úr millilítra) og lúsmý spýtir sennilega miklu minna magni, enda er það töluvert minna en moskítóflugur og munnvatnskirtlar þess þar af leiðandi miklu minni.

Flestir fá óveruleg viðbrögð, en aðrir geta fengið svo mikil viðbrögð að þeir þurfa að leita til læknis og fá ofnæmislyf gegn bitinu. Munnvatnið er blanda af lífvirkum efnum sem hindra storknun blóðsins, en prótínin í munnvatni moskítóflugunni Aedes aegypti eru um 1200 (Dhawan o.fl. 2017).

Blóðsjúgandi skordýr geta bitið oftar en einu sinni. Það ræðst meðal annars af því hvort þau hafa fengið nægju sína þegar þau voru flæmd frá hýslinum, og einnig leita þau uppi hýsla til að sjúga úr þegar frá líður frá fyrstu máltíð, til dæmis bitmý og moskítóflugur þegar þær þroska egg fyrir endurtekið varp. Þannig geta mörg blóðsjúgandi skordýr borið sýkla, veirur, sníkjudýr og fleiri óværur á milli manna og annarra dýra.

Algengt er að viðbrögð við fyrsta biti sé öðruvísi en við endurtekin bit yfir lengri tíma. Margir mynda þol gagnvart bitum, en hjá öðrum gerist það ekki. Þol við bitum kemur venjulega eftir tvö eða fleiri ár.

Heimild:

• Dhawan, R. Mohanty, A.K., Kumar, M., Gourav Dey, G., Advani, J., Prasad, T.S.K. og Kumar, A.2017. Data from salivary gland proteome analysis of female Aedes aegypti Linn. Data in Brief 13, 274–277, https://doi.org/10.1016/j.dib.2017.05.034.

Mynd:

• Myndina tók Björn Hjaltason og hún er birt með góðfúslegu leyfi hans. Myndin sýnir þegar lúsmý sýgur blóð úr handlegg ljósmyndaranns en tegundin Culicoides reconditus er sú eina sem bítur spendýr á Íslandi. Aðrar tegundir eru rándýr á rykmýi.

...