Af hverju var Surtsey friðlýst?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju var Surtsey friðlýst?
Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Surtsey er mikil náttúruperla. Af hverju er nauðsynlegt að vernda eyna gegn ágangi manns?

Surtsey myndaðist í eldgosi sem hófst á sjávarbotni 1963 og stóð yfir með hléum til 1967. Á þeim tíma byggðist eyjan upp en jafnframt mynduðust þrjár smærri eyjar, Surtla, Syrtlingur og Jólnir. Aðeins á Surtsey rann hraun sem hindraði það í fyrstu að hún hyrfi í sæinn, ólíkt hinum eyjunum sem voru skammlífar. Strax frá upphafi var vel fylgst með gosinu og framgangi þess lýst. Í ferðum til eyjarinnar sáust sjófuglar tylla sér á eyna milli goshrina og strax 1965 sást fyrsta æðplantan sem numið hafði land. Vísindamönnum varð snemma ljóst að myndun eyjunnar gaf ekki aðeins einstakt tækifæri til að rannsaka virka jarðfræðilega ferla heldur einnig landnám lífríkis á nýju landi.

Eyjan var friðlýst 1965 með það að markmiði að tryggja að þróun hennar verði eftir lögmálum náttúrunnar sjálfrar og að landnám plantna og dýra, framvinda lífríkis og mótun jarðmyndana verði með sem eðlilegustum hætti og truflun af völdum manna sem minnst. Samhliða var umferð manna til eyjarinnar takmörkuð til að vernda viðkvæmt lífríki hennar og jarðminjar. Verndargildi Surtseyjar felst því í háu vísinda- og náttúruverndargildi á íslenskan og alþjóðlegan mælikvarða. Á þessum grundvelli var Surtsey samþykkt á Heimsminjaskrá UNESCO árið 2008.

Allt frá myndun Surtseyjar hafa fjölmargar rannsóknir farið þar fram og spanna margar þeirra nú langt tímabil. Með slíkri langtímavöktun fæst mikilvæg innsýn í jarðmyndanir og virka landmótunarferla, landnám lífríkis og þróun vistkerfis í eynni. Margir hafa komið að rannsóknunum frá upphafi og hafa niðurstöður birst á ýmsum vettvangi. Áhugasömum er sérstaklega bent á vef Surtseyjarfélagsins en félagið hefur stuðlað að skipulagi og eflingu rannsókna í eynni frá stofnun þess 1965 og sér meðal annars um útgáfu á fræðiritinu Surtsey Research þar sem niðurstöður vísindarannsókna í eynni hafa verið birtar.

Heimildir og mynd:

• Borgþór Magnússon, Sigurður H. Magnússon, Pawel Wasowicz, Járngerður Grétarsdóttir, Olga Kolbrún Vilmundardóttir og Bjarni Diðrik Sigurðsson, 2023. Surtsey 60 ára: Landnám plantna og framvinda. Náttúrufræðingurinn 93 (1-2): 6–26.
• Erling Ólafsson og Lovísa Ásbjörnsdóttir, 2014. Surtsey í sjónmáli. Reykjavík: Edda. 224 bls.
• Snorri Baldursson og Álfheiður Ingadóttir, 2007. Nomination of Surtsey for the UNESCO World Heritage List. Icelandic Institute of Natural History. Hlemmur, Reykjavík.
• Vefur Surtseyjarfélagsins. Surtsey.
• Mynd: Erling Ólafsson.

...