Getið þið frætt mig um lemúra?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Getið þið frætt mig um lemúra?
Lemúrar eru hálfapar og tilheyra ættbálki prímata rétt eins og apar og menn. Lemúrar eru einlendir og finnast aðeins á eyjunni Madagaskar í Indlandshafi, úti fyrir suðausturströnd Afríku.

Ýmsar tilgátur hafa verið settar fram um hvernig lemúrar, og reyndar margar aðrar dýrategundir, bárust til Madagaskar. Ljóst þykir að það hafi gerst töluvert löngu eftir að Madagaskar skildist frá öðru landi og varð eyja. Sú tilgáta sem nú er helst á lofti er að forfeður núverandi lemúra hafi borist þangað frá meginlandi Afríku fyrir 50-65 milljón árum, fljótandi á einhvers konar gróðurflekum sem stórar ár skoluðu í sjó fram. Fjölbreytt náttúra eyjunnar ásamt fáum öðrum spendýrategundum sem kepptu um pláss, hefur síðan stuðlað að mikilli tegundaútgeislun þannig að í dag eru tegundirnar gjarnan taldar vera rúmlega 100 og skiptast í 15 ættkvíslir og fimm ættir (stundum átta ættir, breytilegt eftir því hvaða viðmið eru notuð).

Þegar um margar tegundir er að ræða, eins og í tilfelli lemúra, þá er eðlilegt að útlit, fæða, atferli og aðrir líffræðilegir og félagslegir þættir séu mjög mismunandi. Lemúrar í dag eiga það þó sameiginlegt að vera flestir tiltölulega smáir vexti þótt breytileikinn sé töluverður. Smæstir allra lemúra, og reyndar smæstir allra prímata, eru tegundir af ættkvísl músalemúra (Microcebus). Sú allra minnsta kallast á ensku Madame Berthe's mouse lemur (Microcebus berthae) og er aðeins rúmir 9 cm á lengd og um 30 g að þyngd. Til samanburðar þá eru stærstu lemúrarnir indri (Indri indri) sem getur orðið rúmlega 70 cm langur og allt að 9,5 kg og krúnusífaka (Propithecus diadema) sem verður að meðaltali 6,5 kg og um 100 cm.

Áður voru til mun stærri tegundir, stærst þeirra var Archaeoindris fontoynontii sem talið er að hafa verið 150-180 kg eða á stærð við górillu. Talið er að tegundir af Archaeoindris-ættkvíslinni hafi dáið út um 350 f.Kr. eða um það leyti sem menn námu land á Madagaskar.

Meðal annarra sameiginlegra einkenna lemúra eru stór augu, langt trýni og blautt nef, gott lyktarskyn sem þeir treysta meira á en sjónskyn (í samanburði við æðri prímata), og hæg grunnbrennsla sem hjálpar þeim að komast í gegnum þurrkatímabil þegar fæða og vatn eru af skornum skammti.

Lemúrar eru ýmist á ferli á nóttu eða degi, breytilegt eftir tegundum, en það eru frekar smærri tegundirnar sem eru virkar á næturnar. Flestir lemúrar halda að mestu til í trjám. Fæða þeirra er aðallega úr jurtaríkinu en margar tegundir éta líka skordýr og jafnvel smá hryggdýr ef lítið er um aðra fæðu.

Lemúrar eiga ýmsa náttúrlega óvini. Þeim stendur einna mest ógn af rándýri sem kallast fossa (Cryptoprocta ferox) en lemúrar eru stór hluti af fæðu þeirra. Fossa er tiltölulega lítið dýr sem minnir um margt á kattardýr en er skylt mongúsum. Aðrir afræningjar lemúra eru til dæmis villikettir, hundar, snákar, uglur og stórir ránfuglar.

Hins vegar er það mannskepnan sem er mesta ógnin við afkomu lemúra. Síðastliðnir áratugir hafa reynst lemúrum afar óhagstæðir og hefur stofnum allra tegunda hrakað. Alþjóðasamtökin IUCN telja nú að nánast allar tegundir lemúra séu í útrýmingarhættu, þar af allt að þriðjungur í bráðri hættu. Meginástæðan fyrir þessari slæmu stöðu lemúra er eyðing búsvæða þeirra. Madagaskar er meðal fátækustu þjóða heims og er talið að allt að 70% íbúa lifi undir fátæktarmörkum. Fólksfjölgun er einnig nokkuð mikil eða um 2,5% á ári. Aðstæður sem þessar setja mikinn þrýsting á villt dýralíf og búsvæði.

Mikið hefur verið gengið á skóga Madagaskar, bæði til þess að ná í eldsneyti en einnig til þess að fá land undir ræktun. Ólöglegar veiðar á lemúrum eiga einnig sinn þátt í slæmri stöðu þeirra. Loftslagsbreytingar koma líka við sögu því auknir þurrkar hafa haft áhrif á búsvæði og gert afkomu lemúranna erfiðari. Það er því ekki hægt að segja að framtíðin sé mjög björt fyrir þessa sérstöku tegundir sem hvergi finnast annars staðar en á Madagaskar.

Heimildir og myndir:

• Almost a third of lemurs and North Atlantic Right Whale now Critically Endangered - IUCN Red List. (Sótt 2.11.2020).
• Lemurs of Madagascar - WildMadagascar.org (Sótt 2.11.2020).
• Lemur - Wikipedia. (Sótt 2.11.2020).
• The Fossa and the Lemur. The National Wildlife Federation. (Sótt 2.11.2020).
• Kappeler, P. M. (2000). Lemur Origins: Rafting by Groups of Hibernators?. Folia Primatol, 71:422–425. (Sótt 2.11.2020).
• Ali, J. R. & Huber, M. (2010). Mammalian biodiversity on Madagascar controlled by ocean currents. Nature, 463, 653–656. (Sótt 2.11.2020).
• IUCN. (2013). Lemurs of Madagascar. A Strategy for their Conservation 2013-2016. (Sótt 2.11.2020).
• Mynd af músalemúr: Brown Mouse Lemur, Nosy Mangabe, Madagascar 2.jpg. Höfundur myndar: Frank Vassen. Birt undir Creative Commons Attribution 2.0 Generic leyfi. (Sótt 2.11.2020).
• Mynd af indri: Indri (Indri indri).jpg. Höfundur myndar: Charles J. Sharp. Birt undir Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International leyfir. (Sótt 3.11.2020).

...