Verða varanlegar skemmdir á lungum eftir COVID-19-veikindi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Verða varanlegar skemmdir á lungum eftir COVID-19-veikindi?
COVID-19 er sýking vegna kórónuveirunnar SARS-CoV-2. Hafa ber í huga að þessi veira getur valdið sýkingum víða í líkamanum, meðal annars í öndunarfærum. Flestir fá aðeins væga sýkingu í efri öndunarfæri (allt ofan barkakýlis) og stundum niður í berkjur og minni berkjunga. Gögn hingað til benda til þess að bati eftir slík veikindi geti tekið dágóðan tíma en sé almennt góður og engar langtímaafleiðingar hljótist af.

Hins vegar getur COVID-19 einnig valdið alvarlegri sýkingum sem ná niður í lungun, sérstaklega þann hluta lungna þar sem loftskipti fara fram. Í alvarlegustu tilfellunum verður til ástand sem kallast brátt andnauðarheilkenni (e. acute respiratory distress syndrome), þar sem mikið bólgusvar og vefjaskemmdir fara saman. Við það minnkar geta lungna til að koma súrefni yfir í blóðið og þaðan til annarra vefja.

Ekki liggja fyrir skýr svör um nákvæmar langtímaafleiðingar af þessum alvarlegum sýkingum í tengslum við COVID-19 - það er hreinlega of stuttur tími liðinn til þess. Hins vegar eru alvarlegar lungnabólgur og brátt andnauðarheilkenni ekki glæný fyrirbæri - margskonar sýkingar geta valdið álíka mynstri veikinda, til að mynda fyrri kórónuveirusýkingarnar SARS (e. severe acute respiratory syndrome) og MERS (e. Middle-East respiratory syndrome) ásamt mörgum gerðum inflúensu (sérstaklega fuglaflensa). Þannig getum við fengið hugmynd um afleiðingar COVID-19 með því að skoða þessar skæðu pestir.

SARS greindist fyrst 2002 og olli faraldri á tímabilinu 2003-2004. Li og félagar skoðuðu sérstaklega einstaklinga sem fengu SARS og brátt andnauðarheilkenni og voru þess vegna alvarlega veikir. Eftir sex mánuði var lungnastarfsemi metin eðlileg hjá öllum, þó lífsgæðamælingar sýndu einhverjar breytingar allt að 12 mánuðum eftir lok veikinda. Í annarri rannsókn könnuðu Hui og félagar einstaklinga sem fengu SARS, óháð alvarleika. Eftir eitt ár voru enn sýnilegar breytingar á lungnamyndum, með minnkuðu þreki og súrefnisflæði gegnum lungnavef. Hins vegar voru ekki marktækar breytingar á starfsemi öndunar og mögulegt að þættir utan lungna (til dæmis áhrif á vöðva, taugar og fleira) spili hér inn í.

MERS kom fyrst upp 2012 og hefur valdið stökum tilfellum og faröldrum síðan þá. Rannsókn Khalid og félaga beindist að langtímahorfum einstaklinga sem fengu MERS og brátt andnauðarheilkenni. Þau komust að því að allir sem lifðu af náðu fullum bata. Batawi og félagar skoðuðu sérstaklega lífsgæði eftir MERS og fundu að ári síðar voru þau enn skert, sérstaklega hjá þeim sem glímdu við alvarlegustu veikindin.

Hafa ber í huga að bæði SARS og MERS eru talsvert alvarlegri sjúkdómar en COVID-19 - dánarhlutfallið er rúmlega 10% fyrir SARS en um 35% fyrir MERS. Þannig má ekki heimfæra niðurstöður sem tengjast þessum sjúkdómum alfarið yfir á COVID-19.

En hvað er þá hægt að segja um COVID-19? Líklegt má telja að yfirgnæfandi meirihluti þeirra sem fá COVID-19 muni ekki hljóta langvarandi lungnaskaða. Þeir sem verða alvarlega veikir geta búist við því að það taki dágóðan tíma að ná sér að fullu - mögulega marga mánuði. Í vissum tilfellum verða einhverjar breytingar í lungnavef, sem gæti leitt til þess að lungnastarfsemi verði ekki að fullu eðlileg ári eftir veikindin. Þetta áréttar mikilvægi endurhæfingar í kjölfar COVID-19. Með reglulegri hreyfingu og öðrum úrræðum er hægt að hámarka bata eftir alvarleg veikindi og um leið minnka langtímaafleiðingar. Frekari rannsóknir og reynsla mun færa okkur nær því markmiði.

Heimildir:

• Li, T.S. o.fl. (2006). Long-term Outcome of Acute Respiratory Distress Syndrome Caused by Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS): An Observational Study. Crit Care Resusc. 8(4):302-308. (Sótt 20.05.2020).
• Khalid, I. o.fl. (2016). Acute Management and Long-Term Survival Among Subjects With Severe Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus Pneumonia and ARDS. Respiratory Care. 61(3):340-348. (Sótt 20.05.2020).
• Hui, D.S. o.fl. (2009). Long-term Sequelae of SARS: Physical, Neuropsychiatric, and Quality-Of-Life Assessment. Hong Kong Med J. 15(8):21-23. (Sótt 20.05.2020).
• Batawi, S o.fl. (2019) Quality of life reported by survivors after hospitalization for Middle East respiratory syndrome (MERS). Health and quality of life outcomes. 17(1):101. (Sótt 20.05.2020).

Mynd:

• File:Gas exchange in the aveolus.svg - Wikimedia Commons. (Sótt 20.05.2020). Myndina gerði domdomegg og hún er birt undir leyfinu CC BY 4.0.
• File:Ciu63501.jpg - Wikipedia. (Sótt 20.05.2020).

...