Hvernig vita frumur líkamans hvort það er dagur eða nótt?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig vita frumur líkamans hvort það er dagur eða nótt?
Augu okkar skynja dagsbirtu með sérstökum skynfrumum. Þessar frumur eru með litarefni sem brotnar niður við tiltekna orku ljóseinda í sýnilega ljósinu (400-700 nm) og við það fara af stað taugaboð. Stafir og keilur eru skynnemarnir sem koma að venjulegri sjónskynjun okkar. Frá þeim fara boð um ljós til heilabarkar til úrvinnslu sem gerir okkur kleift að sjá myndir í gráskala eða lit, allt eftir því hvernig birtuskilyrði eru.

Fyrir nokkrum árum fundust aðrir birtunæmir skynnemar í sjónunni (e. intrinsically photosensitive retinal ganglion cells; ipRGC) sem rannsóknir sýna að eru sérstaklega næmir fyrir bláu ljósi (nálægt 480 nm) í litrófinu en ljósstyrkur hefur líka áhrif. Frá þessum skynnemum fara boðin beint til dægurklukkunnar og þaðan áfram til heilaköngulsins (e. pineal gland), þar sem hormónið melatónín er framleitt. Það er þó einungis í myrkri sem melatóníni er seytt út í blóð og berst þannig til allra frumna líkamans með þau skilaboð að nótt ríki.^[1] Melatónín hefur viðtaka í frumum víða í líkamanum, sem það binst og miðlar áhrifum. Slíkir viðtakar eru meðal annars í krossbrúarkjarnanum og myrkurhormónið stuðlar þannig að fínstillingu dægurklukkunnar.

Það eru sem sagt dægursveiflur í melatóníni og reyndar líka ársíðabundnar sveiflur. Hormónið mælist í litlum styrk yfir daginn en þegar rökkvar eykst losun þess úr heilaköngli í blóðið. Um miðbik nætur hefur styrkurinn margfaldast en undir morgun fellur styrkur melatóníns á nýjan leik. Rannsóknir á mönnum hafa sýnt að á veturna hækkar melatónín fyrr á kvöldin og er lengur í blóðinu og endurspeglar þannig styttri daga.^[2] Rétt er geta þess að nútímaraflýsing hefur afgerandi áhrif á styrk melatóníns, á kvöldin seinkar hún melatónínaukningunni í blóði og á morgnana dregur hún úr melatónínstyrk. Díóðuljós (LED-perur) auka enn áhrifin miðað við lýsingu með glóperum, þar sem bláar ljósbylgjur eru öflugar í þeim.

Tilvísanir:

1. ^ Pfeffer M, Korf HW, Wicht H (2018). Synchronizing effects of melatonin on diurnal and circadian rhythms. General and Comparative Endocrinology, 1;258:215-221.
2. ^ Stokkan KA, Reiter RJ (1995). Melatonin rhythms in Arctic urban residents. J Pineal Res. 16(1):33-6.

Mynd:

• Circadian Rhythm Sleep Disorder - Sleep Disorders Resource (Sótt 20.3.2019).

...