Hvaða rannsóknir stundaði Gunnar Karlsson?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaða rannsóknir stundaði Gunnar Karlsson?
Gunnar Karlsson (1939-2019) lauk kandídatsprófi í íslenskum fræðum frá Háskóla Íslands árið 1970 með sögu Íslands sem kjörsvið. Árið 1978 varði hann doktorsritgerð um sagnfræðilegt efni við sömu stofnun. Hann starfaði sem háskólakennari í sagnfræði á árunum 1974 til 2009, fyrst í University College í London 1974–76, síðan sem lektor við Háskóla Íslands 1976–80 og prófessor við sömu stofnun 1980–2009.

Fyrstu rit Gunnars fjölluðu einkum um stjórnmálasögu og félagsstarf Íslendinga á tímum vaxandi þjóðernisvitundar á síðari hluta 19. aldar. Kandídatsritgerð hans kom út endurrituð árið 1972 með titlinum Frá endurskoðun til valtýsku. Doktorsritgerðin heitir Frelsisbarátta suður-þingeyinga og Jón á Gautlöndum (1977). Í tengslum við háskólakennslu sína í sagnfræðilegum aðferðum sneri hann sér að því að kanna eðli og samfélagslegt hlutverk sagnfræði og ritaði um það efni nokkrar greinar þar sem hann lagði áherslu á að sagnfræðingum bæri að taka tillit til þess vettvangs sem skrifað væri fyrir, að fyrirhugaðir viðtakendur sögunnar ættu að stýra því, meira en þeir oftast gerðu, hvað stæði í sagnfræðiritum. Um þetta fjallaði Gunnar til dæmis í greininni „Reader-Relativism in History“ í bresk-ameríska tímaritinu Rethinking History I:2 (1997). Í samræmi við þá stefnu sem þar var mörkuð iðkaði Gunnar söguritun þar sem vettvangurinn hafði að hans mati verið vanræktur; hann skrifaði námsbækur fyrir grunnskóla, framhaldsskóla og háskóla, einnig yfirlitsrit um Íslandssögu fyrir almenning, meðal annars útlenda Íslandsáhugamenn. Má þar nefna söguyfirlitið Iceland's 1100 Years (2000).

Yfirlitssöguritun kallar einatt á sérrannsóknir á stökum viðfangsefnum ef höfundur getur ekki fallist á ríkjandi rannsóknarniðurstöður. Þannig réðst Gunnar iðulega í nákvæmar rannsóknir á sérhæfðum viðfangsefnum til að geta sett fram nýjar túlkanir í yfirlitsritum sínum. Til dæmis þótti honum nauðsynlegt að gera gersamlega nýja rannsókn á pestarfaröldrum á Íslandi á 15. öld og fékk í því skyni Helga Skúla Kjartansson í lið með sér til að skrifa greinina „Plágurnar miklu á Íslandi“ sem birtist í Sögu XXXII (1994). Í framhaldi af því verki skrifaði Gunnar grein í Journal of Medieval History XXII:3 (1996), „Plague Without Rats: the case of fifteenth-century Iceland“.

Þegar á leið sneri Gunnar sér einkum að íslenskri miðaldasögu og skrifaði meðal annars bækur um goðavald (Goðamenning 2004) og ástamál (Ástarsaga Íslendinga að fornu 2013). Þegar þetta var ritað vann hann að fjölbinda handbók um íslenska miðaldasögu. Eru komin út þrjú bindi (Handbók í íslenskri miðaldasögu I–III 2007–16) og engin verkalok í augsýn.

Loks má geta þess að Gunnar skrifaði nokkurn fjölda svara fyrir Vísindavefinn, meðal annars eru til eftir hann svör við spurningunum:

• Var Ísland einhvern tímann tæknilega undir Svíþjóð?
• Hvers konar fjölmiðlar voru á Íslandi 1918?
• Gat fólk skilið í gamla daga?
• Hvað gerðist í Örlygsstaðabardaga?
• Hverjir voru helstu landnámsmenn Íslands og hvaðan komu þeir?
• Hvor var á undan að finna Ameríku, Leifur heppni eða Bjarni Herjólfsson?

Mynd:

• Úr safni höfundar.

...