Hversu margar staðfestar dvergreikistjörnur eru í okkar sólkerfi og hvað heita þær allar?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hversu margar staðfestar dvergreikistjörnur eru í okkar sólkerfi og hvað heita þær allar?
Árið 2005 fannst dvergreikistjarnan Makemake utarlega í sólkerfinu. Hún er í svokölluðu Kuipersbelti, kleinuhringslaga belti útstirna, sem liggur handan við braut Neptúnusar. Í beltinu er einnig að finna dvergreikistjörnurnar Plútó, Eris og Haumea auk milljóna annarra ískenndra hnullunga.

Makemake er lítil dvergreikistjarna, þvermálið um níundi hluti af þvermáli jarðar og hún er um 45 sinnum lengra frá sól. Hún þarf 305 jarðarár til að ljúka einni umferð um sólu. Sólarhringurinn er hins vegar álíka langur og á jörðinni, um 23 klukkustundir. Yfirborð Makemake er firnakalt og ólíklegt er að þar þrífist líf af nokkru tagi.

Hubblessjónaukinn fann tungl á braut um Makemake árið 2016. Tunglið er agnarsmátt, þvermál þess er talið aðeins um 160 km eða svo. Mjög erfitt er að greina tunglið því að birta þess er innan við þúsundasti hluti af birtu Makemake svo að það týnist auðveldlega í glýjunni.

Fundur Makemake og Eris nokkrum mánuðum fyrr, varð til þess að skilgreiningin á því hvenær hnöttur skuli teljast reikistjarna var í uppnámi. Á heimsþingi Alþjóðasambands stjarnfræðinga (IAU) árið 2006 var því skerpt á skilgreiningunni og flokkur dvergreikistjarna varð til.

Reikistjörnur sólkerfisins teljast því vera átta og staðfestar dvergreikistjörnur fimm, en auk þeirra fjögurra sem nefndar eru að ofan tilheyrir smástirnið Ceres þeim flokki líka. Fjöldi útstirna handan brautar Neptúnusar skiptir þúsundum og smærri einingar milljónum eða milljörðum. Talið er að útstirnin séu leifar þess efnis sem sólkerfið varð til úr, fyrir um fjórum og hálfum milljarði ára.

Myndir:

• Yfirlitsmyndin sýnir hugmynd listamanns um dvergreikistjörnuna Makemake og tungl hennar: Makemake and Its Moon (Artist's Concept) - ESA/Hubble. (Sótt 6.03.2025). NASA, ESA, and A. Parker and M. Buie (Southwest Research Institute).
• File:PlanètesNaines.jpg - Wikimedia Commons. (Sótt 6.03.2025). Deed - Attribution-ShareAlike 4.0 International - Creative Commons.(Sótt 6.03.2025). Íslenskur texti settur inn af ritstjórn Vísindavefsins.

Texti þessa svars birtist fyrst í Almanaki Háskóla Íslands 2024 og er endurbirtur hér með góðfúslegu leyfi höfundar.

Upprunalega spurningin hljóðaði svona: Hver er skilgreining á dvergreikistjörnu og hversu margar af þeirri sort eru í sólkerfinu okkar?...