Getið þið sagt mér eitthvað um sögu og uppruna úlfa?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Getið þið sagt mér eitthvað um sögu og uppruna úlfa?
Talið er að úlfurinn eins og við þekkjum hann í dag, hafi komið fram fyrir um 800.000 árum. Það mat byggir á steingervingasögu tegundarinnar. Fyrst skulum við fara nokkrar milljónir ára aftur í tímann. Talið er að hunddýr þau sem komu fram í Norður-Ameríku, til dæmis tegundir millistórra rándýra af ættkvíslunum Eucyon, Vulpes og Nyctereutes, hafi borist yfir til Evrasíu í síðasta lagi snemma á plíósen-skeiðinu. Tegundir þessar voru ekki svokölluð topprándýr (e. apex predator) en það átti eftir að breytast með þeirri tegundaútgeislun sem varð meðal margra þessara tegunda sem aðlöguðust margvíslegum búsvæðum, svo sem steppum og skóglendi austast í Kína.

Elstu merki um fornúlfa er tegundin Canis chihilensis sem talin er hafa lifað í norðurhluta Kína fyrir um 3-4 milljónum árum. Jarðneskar leifar þessarar tegundar eru algengari í yngri jarðlögum sunnar í Kína, í Shanxi eru þær um 3 milljóna ára og í Yangyuna og Tadjikistan 2,5 milljón ára. Steingerðar leifar úlfa eru mun algengari í yngri jarðlögum og finnast þær víða í 1,8 milljón ára gömlum jarðlögum og virðist hafa orðið gríðarleg tegundaútgeislun meðal ættkvíslarinnar. Þetta helst í hendur við verulega kólnun veðurfars og myndun jökla og svokallaðra mammútasteppa í Evrasíu. Tegundir af ættkvíslinni Canis breiddu þá úr sér vestur á bóginn til Evrópu og voru þá alla vega þrjár tegundir komnar fram, Canis arnensis, C. etruscus og C. falconeri.

Talið er að Canis etruscus eða etrúrski úlfurinn, sé forfaðir úlfsins. Þessi úlfur var nokkuð smávaxnari en gráúlfar nútímans. Hann hafði útbreiðslu frá svæðunum við Miðjarðarhaf alla leið austur til Kína. Etrúrski úlfurinn var líkt og frændur hans af Canis-ættkvíslinni óskilgetið afkvæmi steppanna sem voru ríkjandi búsvæði í Evrasíu fyrir milljón árum. Tegundin hefur eflaust þróast í mismunandi deilitegundir og jafnvel í aðrar tegundir svo sem mosbach-úlfinn (Canis mosbachensis). Ágreiningur er þó meðal vísindamanna um það hvort mosbach-úlfurinn sé deilitegund etrúrska úlfsins eða sérstök tegund. Einnig gæti hann verið deilitegund gráúlfsins. Ekki verður farið nánar út í þær vangaveltur hér.

Mosbach-úlfurinn lifði í Evrópu og austur að sléttum Rússlands. Steingerðar leifar hans hafa fundist í vesturhluta Þýskalands en steppur voru þá ríkjandi á þeim slóðum. Hafa þessir úlfar þá herjað í hópum á gresjudýrin, til dæmis hreindýr (Rangifer tarandus) og loðnashyrninga (Coelodonta antiquitatis), sem lifðu á þurrum ísaldasteppunum.

Telja má að úlfarnir hafi meðal annars herjað á ungviði stóru steppudýrana líkt og gráúlfar gera í dag á túndrusvæðum norðurhjarans. Mosbach-úlfar voru topprándýr en á svipuðum tíma kom fram úlfategund sem nefnist á fræðimáli Canis variabilis og var ríkjandi á svæðum sem í dag eru Kína.

Sennilega hefur mosbach-úlfurinn kvíslast í gráúlf og rauðúlf (Canis rufus) fyrir um 800.000 árum Gráúlfurinn náði geysilega mikilli útbreiðslu í Norður-Ameríku, Evrópu og Asíu og má segja að hann hafi verið það rándýr sem hefur vegnað hvað best af rándýrum þurrlendisins á síðastliðnum árþúsundum, þar til maðurinn (Homo sapiens) kom til sögunnar og fór að láta til sín taka.

Heimildir og frekara lesefni:

• Nowak, R. M. (2003). Wolf evolution and taxonomy. Í L. D. Mech og L. Boitani (ritstj.), Wolves: Behaviour, Ecology and Conservation (bls. 239-258). Chicago, University of Chicago Press.
• Wang, X. og Tedford, R. H. (2008). Dogs: Their Fossil Relatives and Evolutionary History. New York: Columbia University Press.
• Hvar búa úlfar og hvað geta þeir orðið stórir? eftir Jón Má Halldórsson.
• Hvað éta úlfar? eftir Jón Má Halldórsson.

Myndir:

• Flickr. Mynd birt af Eric Kilby. (Sótt 18.7.2018). Birt undir leyfinu Creative Commons 2.0.
• Wikimedia Commons. (Sótt 18.7.2018). Birt undir leyfinu Creative Commons 3.0.

...