Af hverju urðu Bítlarnir svona ótrúlega vinsælir?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju urðu Bítlarnir svona ótrúlega vinsælir?
Hin mikla frægð Bítlanna á sínum tíma og hin merka arfleifð þeirra hefur lengi valdið poppfræðingum heilabrotum. Af hverju þessi hljómsveit? Af hverju þá? Með öðrum orðum, hvernig gat þetta gerst og hvaða þættir stuðluðu að þessu?

Bækur um Bítlanna verða fleiri og fleiri eftir því sem árin líða og almenningur virðist endalaust forvitinn um hvað átti sér stað í upphafi sjöunda áratugarins í Liverpool, hver voru þessi undur og stórmerki sem áttu eftir að breiðast hratt út um víða veröld á fáum árum? En Bítlarnir urðu ekki bara ótrúlega vinsælir, heldur hefur enginn sveit, fyrr eða síðar, haft jafn mikil áhrif á þróun dægurtónlistar. Tónlist sveitarinnar hefur ótvírætt gildi og margir tala um hreina og óskoraða snilligáfu lagasmiðanna. Margir þættir hafa áhrif á þessar miklu vinsældir sveitarinnar, útlit, tímasetning, hæfileikar, staður og sviptivindar samfélagsins, allt gegnir það sínu hlutverki í lokaútkomunni.

Fáir listamenn ná því að vera bestir og vinsælastir á sama tíma (jú, Elvis í blábyrjuninni) en oftast er lítil fylgni með gæðum og mikilli útbreiðslu. Bítlarnir koma fram þegar upprunalega rokkbylgjan í Bandaríkjunum var liðin undir lok. Árin 1960 – 1962 voru nokkurs konar millispil, áður en brast á með bresku popprokki sem nýtti sér mikið úr bandarísku rokki og blús. Bítlarnir byrjuðu að gefa út lög á smáskífum haustið 1962 og frá og með „From me to you“ (apríl, 1963) tók boltinn að rúlla af geigvænlegum krafti. Lögin voru melódísk, grípandi og hugvitssamleg, Bítlarnir sjálfir voru heillandi hver á sinn hátt og á sviði stafaði af þeim kraftur og ára sem aldrei hafði sést fram til þessa. Þeir voru hæfilega snyrtilegir, hæfilegar hráir og sveitinni tókst að slá hárnákvæman tón og vaxandi hópur hinna nýskilgreindu unglinga tók þeim fagnandi. Bítlarnir byggðu á þessari farsæld með því að vinna eins og skepnur næstu árin en höfðu um leið engan áhuga á formfestu og öryggi. Tilraunagleði sveitarinnar átti eftir að reynast með miklum ólíkindum og voru Bítlarnir fyrsta hljómsveitin sem nýtti sér hljóðverið sem nokkurs konar hljóðfæri og sköpunartól. Frá 1966 nýttu meðlimir sér áhrif úr nútímatónlist, óhljóðalist og fleiru, þeir voru ávallt skrefi á undan öllu samtíðarfólki en höfðu um leið hæfileikann til að miðla framsæknum hugmyndum til fjöldans. Þrátt fyrir að Bítlanir hafi ögrað samþykktum venjum og gildum, samþykktu gömlu varðhundarnir þá, einfaldlega af því að piltarnir voru svo sjarmerandi! Bítlarnir bjuggu auk þess til kjörmynd rokksveitarinnar sem semur eigið efnið, auk þess að flytja það.

Bítlarnir ruddu því margar brautir. Það er ekkert eitt svar sem útskýrir þessar fáheyrðu vinsældir sveitarinnar, eitthvað sem aldrei hafði sést áður í poppheimum. Að nefna, þó ekki sé nema nokkrar af þeim breytingum sem þeir félagar hrundu af stað varpar að einhverju leyti ljósi á hversu djúpt var á þessum hræringum og hversu mikilvægar þær hafa reynst. Ein þeirra hafði til dæmis með viðsnúning á almennu viðhorfi fólks til dægurtónlistar að gera, en fram að tilkomu Bítlanna hafði hún fyrst og fremst talist afþreying. Oft er rætt um plötuna Sgt. Pepper‘s Lonely Hearts Club Band (1967) sem fyrsta listaverkið úr ranni dægurtónlistarmanna, verk sem hægt var að bera saman við helstu afrek í öðrum og betur metnari listgeirum, sökum eðli þess og eiginda og heildarframsetningu. Sveitin var einnig sú fyrsta sem hafði engan einn forvígismann. Bítlarnir eru í raun frábært dæmi um hóp sem er meira en summa einstaklinganna, svo vísað sé í félagssálfræði Kurt Lewins). Eitt af gælunöfnum hópsins var The Fabolus Four eða The Fab Four. Meðlimir hljómsveitarinnar höfðu allir sinn sérstaka sjarma og hæfileika: Paul McCartney var vinnusamur, sætur og tónlistarlegt séni; John Lennon, töffari af Guðs náð, hugmyndaríkur og framsækinn; Ringo Starr var fyndinn, krúttlegur og eiginlega laun-mannasættir, límið sem batt hópinn saman, enda var hann punkturinn yfir i-ið er hann gekk til liðs við sveitina. Og svo George Harrison, sameiningartákn feimna fólksins, lúmskt hæðinn og góður lagasmiður að auki, þó hann ætti lítið í snilligáfu McCartney og Lennon.

Mesti sannleikurinn um vinsældir Bítlanna er í raun og veru á sviði hins yfirnáttúrlega því Bítlarnir og farsæld þeirra er að mörgu leyti hulin ráðgáta. Það er einnig ástæða þess að svo margir eru enn hugfangnir yfir henni.

Eftirlætiskenning höfundar þessa svars um vinsældir Bítlana er sett fram af blaða- og tónlistarmanninum Bob Stanley. Í bók sinni Yeah Yeah Yeah – The Story of Modern Pop, gerir hann tilraun til að skilja hið óskiljanlega, að útskýra hið óútskýranlega, að koma orðum að því sem sleppur jafnan undan slíku. Því að allir þessu miklu listamenn (Laxness, Shakespeare, Kubrick, Picasso) voru með eitthvað „x“ sem verður aldrei hægt að útskýra með fræðum eða mannlegu innsæi. Stanley spyr sig í kafla sínum um Bítlana „af hverju þeir? En ekki einhver annar?“ Svar Stanleys liggur í því „að sveitin var, bókstaflega, eitthvað kraftaverkafyrirbæri. Það var eins og það væri eitthvað huliðsafl yfir þeim sem stýrði öllum þeirra aðgerðum. Af þeim þúsundum ljósmynda sem til eru af sveitinni þá er ekki til ein þar sem einn þeirra er með lokuð augu eða „óheppilegt“ fas. Ekki ein mynd.“ Og þetta er hárrétt hjá Stanley! Fólk sem upplifði Bítlana á sínum tíma talar jafnframt um það að eitt hafi verið að hitta þá tvo eða þrjá saman. En þegar þeir voru allir fjórir saman í herbergi hafi orkan verið tilfinnanleg, einhver galdur sem leið um herbergið og fyllti það.

Allt það sem hér hefur verið rakið stuðlaði meðal annars að þessum gríðarvinsældum og enn fleira kom að sjálfsögðu til. Sem sólólistamenn komust Bítlarnir sjaldnast nálægt þeim töfrum sem spruttu upp er þeir fóru með himinskautum sem fereyki, heillandi heiminn upp úr skónum.

Heimildir og ítarefni:

• MacDonald, Ian. 1994. Revolution in the head: the Beatles' records and the Sixties. London: Fourth Estate.
• Lewisohn, Mark. 1990. The Beatles recording sessions. New York: Harmony Books.
• Spizer, Bruce. 2003. The Beatles are coming!: the birth of Beatlemania in America. New Orleans: 498 Productions.
• Stanley, Bob. „Act Naturally: The Beatles“ í Yeah Yeah Yeah – The Story of Modern Pop (bls. 201 – 225). London: Faber and Faber, 2013.
• Unterberger, Richie. „The Beatles: Artist biography“. www.allmusic.com. Sótt 28. janúar, 2019.

Myndir:

• Wikimedia Commons. Beatles with Ed Sullivan. (Sótt 31.1.2019).
• Wikimedia Commons. The Beatles magical mystery tour. Birt undir CC BY 3.0-leyfi Creative Commons. (Sótt 31.1.2019).
• The Beatles. The Last Photo Session - Tittenhurst Park, 1969. (Sótt 31.1.2019).
• Pxhere. (Sótt 31.1.2019).

Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Hvernig og af hverju urðu Bítlarnir svona ótrúlega vinsælir?

...