Var einu sinni íslaus dalur í miðjum Vatnajökli?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Var einu sinni íslaus dalur í miðjum Vatnajökli?
Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Var Vatnajökull klofinn af ferðafærum dal á sögulegum tíma og hvenær er talið að sú leið hafi lokast?

Stutt svar við þessu er að jöklafræðingar telja að allt frá landnámstíð hafi Vatnajökull verið samfelld jökulbreiða; reyndar styttri og lægri fyrstu sex til átta aldirnar en næstu tvær (að lokinni svonefndri litlu ísöld).

Jaðar Vatnajökuls gæti fram á 13. öld hafa legið 10–15 km innar en nú er. Þó hefði þurft að ganga tugi kílómetra yfir jökul hvort sem farið var suður Brúarjökul eða Dyngjujökul til Öræfa eða Suðursveitar. Sagnir eru til um gönguleiðir yfir Vatnajökul frá landnámsöld til loka 16. aldar. Samgöngur voru á milli Skaftafells í Öræfum og Möðrudals á Efra-Fjalli, og vermenn af Norðurlandi fóru yfir jökulinn á 15. og 16. öld til sjóróðra i Suðursveit. Fljótsdælir fóru frá Eyjabakkajökli um Breiðubungu og að sporði Skálafellsjökuls. Úr Þingeyjarsýslu komu menn yfir Ódáðahraun og fóru upp Dyngjujökul.

Oft er spurt hvort gamalt nafn á Vatnajökli, Klofajökull, geti bent til þess að jökulhvelið hafi verið klofið svo að ganga hefði mátt á íslausu svæði milli landshluta. Nafnið Klofajökull sést fyrst á Íslandskorti í Ferðabók Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar sem kom út árið 1772. Í megintextanum segir: „Klofajökull dregur nafn af tveimur geysimiklum jökulálmum, sem skapa skarð eða bug á milli sín, en úr jökulkrók þessum koma þrjár stórár, Skjálfandafljót, Jökulsá í Axarfirði og Jökulsá í Múlasýslu.“ Hér áttu höfundar við skarð eða klofa í Kverkfjöllum, sem sést vel frá Möðrudalsöræfum á leið milli Norðurlands og Fljótsdalshéraðs. Nú vitum við, að þaðan fellur aðeins Jökulsá á Fjöllum.

Sveinn Pálsson var á sama máli í Jöklariti sínu frá 1794: „... heitir hann Klofajökull vegna hinna fjölmörgu rana, sem út frá honum kvíslast í ýmsar áttir, og allmargra fjallgarða, er skerast upp í hann. Hann er einnig nefndur Vatnajökull vegna hinna hart nær óteljandi elfa, sem eiga upptök sín í honum.“

Mynd:

• Bækur.is - Reise igiennem Island. (Sótt 30.05.2016).

...