Vísindavefurinn: Hvað getið þið sagt mér um ryklýs?

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

Hlusta

Ryklýs (Psocoptera) eru smávaxin skordýr um það bil 1-10 mm á lengd, ljósleit með mjúkan líkama. Bæði þekkjast vængjaðar og vænglausar tegundir. Fálmarar þeirra eru langir og margliða og hjá sumum tegundum hefur myndast sérstakur bitmunnur.

Latneska heitið Psocoptera er komið úr grísku og dregið af orðunum psocus sem merkir að mylja eða mala og pteron sem þýðir vængur. Fornt heiti þeirra er bóklús, en það vísar til þess að þær finnast iðulega í gömlum bókum og lifa þar á lími sem notað er við bókböndin. Hér á landi hafa þær ýmist gengið undir nöfnum á borð við ryklýs, bóklýs og skræðulýs.

Ryklýs geta verið bæði vængjaðar og vænglausar.

Psocoptera er forn hópur skordýra sem talinn er að hafi komið fram fyrir rúmum 275 milljónum ára síðan. Nú þekkjast rúmlega 5.500 tegundir í 41 ætt og þremur undirættbálkum.

Hér á landi eru nokkrar tegundir ryklúsa afar algengar í húsum. Sökum þess hve smáar þær eru verður fólk ekki vart við þær nema fjöldinn verði þeim mun meiri.

Ryklýs halda sig oftast þar sem dimmt er og rakt, einkum í kjöllurum og við útveggi. Þær lifa þar einkum á myglusveppum en sækja einnig í sterkjurík matvæli. Oftast eru þær í gömlum húsum þar sem raki er viðvarandi, en finnast einnig í nýbyggingum þegar raki er enn viðloðandi steypu. Þegar steypan þornar dregur venjulega úr fjöldanum. Tjón af völdum ryklúsa er afar lítið en þar sem mörgum er ekki vel við skordýr þá kann tjónið að vera sálrænt frekar en veraldlegt eða heilsufarslegt.

Þar sem kjölskilyrði eru til staðar fyrir ryklúsina getur fjöldi þeirra margfaldast mjög hratt, enda geta þær orpið eggjum aðeins mánuði eftir að þær klekjast út.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Hvað getur maður gert ef það kemur lús í skólann? Á maður alltaf bara að labba um með plastpoka á hausnum? eftir Landlæknisembættið
Hvernig varð höfuðlúsin til? eftir Jón Má Halldórsson

Heimildir:

Christopher O'Toole. 2002. Firefly Encyclopedia of Insects and Spiders..
Hrefna Sigurjónsdóttir og Árni Einarsson. 1989. Pöddur. Rit landverndar, nr. 9. Oddi.

Senda grein til vinar

Sendu inn spurningu

Hvað getið þið sagt mér um ryklýs?

Höfundur

Útgáfudagur

Spyrjandi

Efnisorð

Tilvísun

Senda grein til vinar

Sendu inn spurningu

Hvað getið þið sagt mér um ryklýs?

Höfundur

Útgáfudagur

Spyrjandi

Efnisorð

Tilvísun

Deila

Senda grein til vinar