Hvað gefur til kynna að Heklugos sé yfirvofandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað gefur til kynna að Heklugos sé yfirvofandi?
Eldfjöll gefa það til kynna, hvert með sínum hætti, þegar von er á gosi. Landris eða landsig á sér stað, smáskjálftavirkni eykst og stærri skjálftar ríða yfir, jarðhitavirkni fer vaxandi. Gufusprengingar og smágos geta stundum verið undanfari meiri umbrota.

Heklugos hafa yfirleitt hafist án fyrirvara sem mannleg skilningarvit geta greint. Á umliðnum öldum hefur fólk í nágrenni Heklu aðeins þóst geta merkt einn forboða gosa. Lækir með upptök í lindum við rætur fjallsins eru taldir hafa minnkað eða þorrið án þess að veðurfar gæfi tilefni til. Þessa er fyrst getið í gosinu 1766 og hefur þótt koma fram á undan gosum nokkrum sinnum síðan¹. Það hefur þó ekki verið vísindalega staðfest, en gæti tengst landrisi milli gosa.

Jarðskjálftar sem fólk finnur, verða ekki samfara Heklugosum fyrr en um það bil sem gosið brýst út og geta því ekki talist fyrirboðar. Mælingar á jarðskorpuhreyfingum sem menn greina ekki, hafa hins vegar gefið góða raun sem fyrirboði Heklugosa. Á síðustu árum hafa mælingar leitt í ljós að Hekla rís milli gosa, líklega þegar kvika er að safnast fyrir undir henni. Því megi búast við gosi þegar hún hefur náð ákveðinni hæð miðað við þá sem var fyrir síðasta gos². Enn er þetta þó aðeins langtímavísbending. Land við Heklu náði til dæmis sömu hæð og fyrir gosið í janúar 1991 í vetrarbyrjun 2006. Óvíst er þó hvenær kvikuhólfið gefur sig og gos verður, sérstaklega vegna þess að hólfið liggur mjög djúpt í skorpunni. Á undan síðustu gosum hafa þó mælst hrinur smáskjálfta sem líklega tengjast ferð kvikunnar upp í gegnum jarðskorpuna, og hafa þær reynst góð skammtímaviðvörun. Það gerði vísindamönnum kleift að segja fyrir um Heklugosið í febrúar árið 2000 með klukkustundar fyrirvara.

Tilvísanir:

¹ Sverrir Haraldsson, 1992. Gera Heklugos boð á undan sér? Náttúrufræðingurinn, 61 (3-4), 192-194.

² Erik Sturkell o.fl. 2006b. Geodetic constraints on the magma chamber of the Hekla volcano, Iceland. American Geophysical Union, Fall metting 2005, abstract V21D-0636.

Erik Sturkell o.fl. 2006c. Volcano geodesy and magma dynamics in Iceland. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 150, 14-34.

Mynd:

• Mats: Íslandsmyndasafn © Mats Wibe Lund. (Sótt 2. 4. 2013).

---

Þetta svar er fengið úr bókinni Náttúruvá á Íslandi: Eldgos og jarðskjálftar og birt með góðfúslegu leyfi.

...