Hvað getið þið sagt mér um grjótkrabba?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað getið þið sagt mér um grjótkrabba?
Grjótkrabbi (Cancer irroratus) er norðuramerísk krabbategund með náttúrulega útbreiðslu frá S-Karólínu norður til Labrador. Hann er tiltölulega stór krabbategund sem getur orðið allt að 15 cm að skjaldarbreidd. Hann nýtir sér búsvæði frá fjöru og niður á allt að 750 metra dýpi. Fullorðnir einstaklingar hafa mjög vítt hitaþol og hafa þeir fundist á hitabilinu 0-32°C en eru algengastir á hitabilinu 4-14°C. Auk þess hafa þeir víð seltuþolmörk, en seltugildið má vera frá 8,5‰ (prómill eða þúsundustu partar) upp í 65‰.

Grjótkrabbi er alæta og samanstendur fæða hans meðal annars af fiskum, krabbadýrum, burstaormum, samlokum, krossfiskum og ígulkerjum. Töluverður stærðarmunur er á kynjunum, en karldýrin verða stærst 14-15 cm að skjaldarbreidd en kvendýrin sjaldan stærri en 10-11 cm. Kvendýrin verða að jafnaði kynþroska 5,5-6 cm en karldýrin heldur stærri eða um 7 cm. Mökun og frjóvgun eggja á sér stað á haustin. Kvendýrin bera frjóvguðu eggin álímd afturbolsfótum fram að klaki næsta vor eða í allt að 10 mánuði. Þann tíma sem kvendýrin bera egg láta þau lítið fyrir sér fara og eru að mestu niðurgrafin í sjávarbotninn. Nýfrjóvguð egg eru ljósappelsínugul að lit en dekkjast með tímanum og verða brún- eða svargrá þegar komið er að klaki. Frjósemi fer eftir stærð dýranna og getur til dæmis 9 cm breitt kvendýr verið með um 330.000 egg. Fósturþroskun lirfanna á sér stað í eggjunum og úr þeim klekjast fullþroska zoea-lirfur. Sviflæg lirfustig krabbans eru sex, það er fimm zoea-stig auk megalopa-stigs, sem er millistig sviflægrar lirfu og botnlægs krabba. Klak lirfanna á sér stað á tímabilinu frá maí og fram í október.

Grjótkrabbi fannst í fyrsta sinn við Ísland í ágúst árið 2006. Það var Pálmi Dungal frístundakafari sem varð fyrstur var við þennan nýja landnema í Hvalfirði en miðað við stærð einstaklinga sem þá fundust hefur landnám átt sér stað að minnsta kosti 7-8 árum áður. Grjótkrabbinn er algengur í Hvalfirði og hefur auk þess fundist nokkuð víða við vestanvert landið. Áður var útbreiðsla krabbans aðeins þekkt við austurströnd N-Ameríku og er Ísland því nyrsti og jafnframt eini þekkti fundarstaður krabbans í Evrópu til þessa. Talið er líklegast að tegundin hafi borist hingað til lands á lirfustigi í kjölfestuvatni skipa. Far með náttúrulegum hætti er nánast óhugsandi þar sem hafsvæðið milli Íslands og Kanada er mikil hindrun, bæði dýptar sinnar vegna og straumfræðilega.

Líklegt er að sú hlýnun sem orðið hefur hér við land á síðastliðnum árum hafi haft töluverð áhrif á útbreiðslu og viðgang krabbans hér við land, en sjávarhiti við Suðvestur- og Vesturland er nú svipaður og þar sem grjótkrabbi er hvað algengastur í N-Ameríku (4-14°C). Lág tíðni kvendýra í tilraunaveiðum hér við land er forvitnileg en er þó svipuð því sem fundist hefur í Kanada, þar sem svæðisbundið eru ákaflega fá kvendýr í afla. Tilvist kvendýra með egg og mikið magn lirfa í svifi sýnir ótvírætt að krabbinn er farinn að fjölga sér á Íslandsmiðum. Miðað við aðrar algengar krabbategundir í Hvalfirði, eins og bogkrabba (Carcinus maenas) og trjónukrabba (Hyas araneus) sem eru í samkeppni við grjótkrabba um fæðu og búsvæði, þá er grjótkrabbinn ráðandi hvort sem litið er til fullorðinna einstaklinga eða lirfa í svifi.

Í N-Ameríku er grjótkrabbi nytjategund og hafa atvinnuveiðar verið stundaðar á honum frá árinu 1974. Áhugi á tegundinni hefur aukist töluvert á síðustu tveimur áratugum og eru veiðar nú stundaðar frá Maine í Bandaríkjunum að Nýfundnalandi í Kanada. Jákvæð efnahagsleg áhrif gætu því skapast af landnámi grjótkrabbans hér við land. Eins er mögulegt að krabbinn muni hafa neikvæð áhrif því hann er tiltölulega stór og með fremur ósérhæft fæðuval. Aðrar krabbategundir og íslenskir nytjastofnar, svo sem samlokur og ígulker, gætu því hæglega orðið fyrir neikvæðum áhrifum af hans völdum en það mun tíminn einn leiða í ljós.

Sjá nánar:

• Óskar Sindri Gíslason. 2009. Grjótkrabbi (Cancer irroratus) við Ísland: uppruni og lirfuþroskun með samanburði við bogkrabba (Carcinus maenas) og trjónukrabba (Hyas araneus). Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands. Meistararitgerð.

Myndir:

• Óskar Sindri Gíslason: Myndir af lirfustigi grjótkrabba og mökun grjótkrabba.
• Halldór Pálmar Halldórsson: Mynd af kvendýri með þroskuð egg.

...