Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.
Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar
um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að
svara öllum spurningum.
Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að
svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki
nægileg deili á sér.
Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.
Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!
Ítalska sonnettan er bragform með 14 ellefu atkvæða jambískum eða spottkveðnum braglínum. Jambar eru stígandi tvíliðir eins og til dæmis þessi braglína eftir Stefán frá Hvítadal: "Í kveld/ er allt/ svo hreint/ og hátt".
Hugtakið bragliður er notað um einingar sem mynda línu í ljóði. Hrynjandi í skáldskap á klassískum málum, grísku og latínu, byggist á bragliðum. Þeir eru samsettir af löngum og stuttum atkvæðum. Langt atkvæði jafngilti tveimur stuttum. Stutt atkvæði er oft táknað með ⌣ en langt atkvæði svona –.
Algengustu bragliðirnir í kveðskap síðari alda eru tvíliður og þríliðir. Annað hvort eru þeir hnígandi (réttir) eða stígandi (öfugir). Hugtakanotkunin réttir/öfugir skýrist af því að í íslensku er áherslan á fyrsta atkvæði orðs og réttir bragliðir hafa þá áherslu en öfugir ekki. Bragliðirnir hafa grísk nöfn og hér eru þeir helstu ásamt íslenskri þýðingu á þeim úr bókinni Um skáldskaparlistina eftir Aristóteles sem Kristján Árnason þýddi:
trokhaios (–⌣), réttur tvíliður, einnig nefndur spori á íslensku, dregur nafn sitt af sögninni hlaupa
daktylos (–⌣⌣), réttur þríliður , einnig nefndur fingur á íslensku
iambos (⌣–), öfugur tvíliður, einnig nefndur spotti á íslensku, með hliðsjón af sögninni að spotta, sem er útskýring Aristótelesar, að vísu talin röng
anapaistos (⌣⌣–), öfugur þríliður, einnig nefndur slag á íslensku, því orðið er dregið af grískri sögn sem merkir slá aftur eða slá til baka
Grikkir nefndu síðan ólíka bragarhætti eftir bragliðunum og tölu þeirra, til dæmis daktýlískt hexametur og jambískt trímetur. Á íslensku mætti þá nefna þá fingraður sexliðuháttur og spottkveðinn þríliðuháttur. Þjálli nafngiftir eru þó hetjulag fyrir hið fyrra, enda er sá háttur notaður í hetjukviðunum, til dæmis Ódysseifskviðu og Ilíonskviðu, og ræðulag, því sá háttur er notaður í samtölum grískra leikrita.
Frekara lesefni á Vísindavefnum:
JGÞ. „Hvað eru jambar og hvernig tengjast þeir sonnettu?“ Vísindavefurinn, 3. mars 2009, sótt 30. október 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=51819.
JGÞ. (2009, 3. mars). Hvað eru jambar og hvernig tengjast þeir sonnettu? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=51819
JGÞ. „Hvað eru jambar og hvernig tengjast þeir sonnettu?“ Vísindavefurinn. 3. mar. 2009. Vefsíða. 30. okt. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=51819>.