Hvað er kertaloginn heitur? Er alls staðar sami hiti í honum?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er kertaloginn heitur? Er alls staðar sami hiti í honum?
Kerti eru búin til úr kertavaxi, sem er orkugjafinn, og kveikiþræði, sem er í miðju kertisins og sér til þess að brennsla sé stöðug. Þegar við kveikjum á kerti berum við eld að kveiknum. Kertavaxið næst kveiknum bráðnar vegna hitans frá eldinum, kertavaxið ferðast upp kveikinn (kveikurinn dregur í sig bráðið kertavaxið á sama hátt og þegar tuska dregur í sig vatn) og byrjar að gufa upp vegna hitans frá eldinum á eldspýtunni eða kveikjaranum. Vegna orkunnar (hitans) í eldinum getur kertavaxgufan gengið í efnasamband við súrefnið í loftinu; við tölum um að kertavaxgufan brenni, hvarfist eða oxist. Við þetta rofna tengin í súrefninu og sameindum kertavaxins í kertavaxgufunni og önnur efnasambönd myndast.

Heildarniðurstaða þessara efnahvarfa er sú að orka losnar úr læðingi sem hiti og ljós. Þessi hiti getur brætt meira kertavax sem gufar upp og brennur. Nú er bruni kertavaxins orðinn sjálfbær, það er hann heldur áfram þar til kertavaxið klárast, kveikurinn klárast, súrefnið klárast eða slökkt er á kertinu, til dæmis með því að blása á það.

Loginn á kertinu skiptist í nokkur svæði. Yst í loganum er blátt svæði (neðst) og hvítt svæði (efst) sem kallast aðalhvarfsvæði (e. primary reaction zone). Þar er mest aðgengi að súrefni og er bruninn á kertavaxinu nánast hreinn; vatn (H₂O) myndast, sem og koltvíildi (CO₂), CH, OH og C₂. Þetta er heitasta svæðið, í kringum 1400°C.

Beint fyrir ofan kveikinn er autt svæði (e. dead space) en þar fer enginn bruni fram og telst hann því ekki til logans enda á ekkert ljós eða hiti upphaf sitt þar. Þetta svæði er um 600°C heitt.

Þar fyrir ofan er dökkt svæði (e. dark zone) en það ber nafn sitt af því að það er áberandi dekkra en önnur svæði logans. Þetta er kaldasta svæði logans, um 800°C. Aðgengi súrefnis er af skornum skammti og vaxgufa safnast upp. Hitasundrun (e. pyrolysis) hefst.

Næst kemur upphafshvarfsvæði, um 1000°C heitt. Myndun sóts hefst, það er kolefnisagna.

Að endingu kemur ljómunarsvæðið (e. luminous zone), næstheitasta svæðið, um 1200°C. Þar eykst hitasundrunin. Bruni kertavaxins er frekar ófullkominn vegna skorts á súrefni og hita sem hefur í för með sér að heilmikið sót myndast.

Efst í loganum, á mörkum aðalhvarfsvæðis og ljómunarsvæðis brennur sótið ef hitinn á loganum er yfir 1000°C.

Liturinn á kertaloganum er háður sameindunum sem myndast en myndun þeirra er svo aftur háð súrefnisflæðinu kringum kertið. Bláa ljósið myndast við hvarfljómun (e. chemiluminescence) þegar orkurík sameindabrot (aðallega CH, OH og C₂) fara í orkuminna ástand. Gula, rauða og appelsínugula ljósið er hins vegar ljós frá svokölluðum svarthluti (e. black body), það er í samræmi við hitastig. Sótagnirnar glóa og senda þannig frá sér mismunandi ljósbylgjur eftir því hversu heitar þær eru. Þar sem gult ljós er orkumeira en appelsínugult sem er orkumeira en rautt getum við sagt fyrir um að guli hluti kertalogans ætti að vera heitastur af þessum þremur og að rauði hlutinn ætti að vera kaldastur.

Við bendum þeim sem vilja fræðast meira um eld á myndbandið hér fyrir neðan.

Heimildir:

• Color of Fire | doctorbrookschemistry.net. (Skoðað 18.07.2013).
• ChemMatters: The Captivating Chemistry of Candles. (Skoðað 18.07.2013).
• Forskning.se: Ljusets kemi. (Skoðað 18.07.2013).
• Umeå Universitet - Resurscentrum för Kemi i Skolan: Tänd ett släckt ljus med hjälp av röken. (Skoðað 18.07.2013).
• HowStuffWorks "How does a candle work?" (Skoðað 18.07.2013).
• What Makes a Candle Flame? :: ChemViews Magazine :: ChemistryViews. (Skoðað 18.07.2013).

Mynd og myndband:

• Kertalogi - ChemMatters: The Captivating Chemistry of Candles. (Sótt 18.07.2013). Texti íslenskaður af ritstjórn.
• What is a Flame - YouTube. (Sótt 16.07.2013).

Eftirfarandi spurningu var einnig svarað:

• Af hverju skín eldur?

...