Hvernig var fjallað um Araba í íslenskum miðaldaritum?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig var fjallað um Araba í íslenskum miðaldaritum?
Töluvert er fjallað um Arabíu og Araba í norrænum miðaldaheimildum en flest af því sem þar kemur fram er ættað úr latneskum fornaldarheimildum. Í ítarlegri heimslýsingu Stjórnar, biblíurits sem er frá dögum Hákons V. (1299-1319), er Arabía sögð „hafandi í sér meira reykelsilegan og jurtarlegan ilm og sætleik en flest lönd önnur“. Í Clari sögu, riddarasögu frá 14. öld, er Arabía sögð „gullauðgast allra jarða undir heimssólinni“. Í þessu landi fæðist fuglinn Fenix og „hin ríka drottning […] er kom að finna konunginn Salomonem“ var þaðan.

Fleiri dæmi má nefna um jákvæð viðhorf í garð Araba, til dæmis segir í Clari sögu „af einum mektugum meistara út í Arabía sem Perus hét að nafni, frábærrar speki og visku yfir fram alla menn í veröldinni, af hverjum víða er lesið í bókum — og mörg ævintýr við snertur af sínum listum og klókskap“. Arabar voru sem sagt bæði vitrir og auðugir, ef marka má þessar heimildir.

Þjóðir Austurlanda nær voru þó oftast nær kallaðar Serkir, hvort sem um var að ræða Persa til forna eða múslíma í samtímanum. Arabar voru sjaldan tengdir við Serki og neikvæðar hugmyndir um þá. Í Karlamagnús sögu, safni sagnaþátta frá 13. og 14. öld um Karl mikla Frakkakeisara, kemur þó fram að „Rabitar“ (það er Arabar) trúa á Múhameð og aðra heiðna guði og fylgja Serkjakonungi í stríðum hans við kristna konunga.

Í yngri þáttum Karlamagnús sögu er samskiptum kristinna riddara við heiðna andstæðinga lýst eins og að þau hafi verið afar kurteisleg. Í Oddgeirs þætti danska berst söguhetjan svo frækilega við heiðingjana að kurteis höfðingi í þeirra röðum býður honum hólmgöngu á móti Karvel sem er kallaður konungur Rabíta (Araba): „Hann hefir fjölda liðs mikinn, alls konar þjóðir, og hann er virkta góður riddari.“ Reynist Karvel kurteis með afbrigðum og hvergi banginn við að gefa sig á vald kristnum mönnum því að „Karlamagnús kóngur er svo góður höfðingi að eigi vill hann vita á sig að mér sé misboðið heldur en einhverjum lim sínum“. Hér er gert ráð fyrir því að í liði heiðingja séu göfugir riddarar, engu síður en í herliði kristinna manna.

Karvel Rabítakonungur er dæmi um göfugan heiðingja sem berst eftir kurteisisreglum riddaramennskunnar. Í Oddgeirs þætti danska segir frá því að bæði Karlamagnús konungur og páfinn reyna að telja Karvel á að taka kristni en hann er staðfastur í heiðinni trú sinni og segir: „En þó vil ég eigi að svo litlu leggja drengskap minn að ganga af hendi Ammiral kóngi og neita Maumet guði mínum, sem bæði hefir faðir minn og allir frændur mínir trúað á.“ Karvel er drengur góður, eins og íslenskir fornkappar, meira að segja þegar kemur að fastheldni við hinn heiðna sið.

Frásagnir um Arabíu og Araba í norrænum miðaldaritum eru því litaðar af jákvæðum staðalmyndum sem ríktu af landinu og auði þess í fornum heimildum. Í samtímanum voru Arabar þó hluti af her Serkja sem barðist í krossferðum gegn kristnum mönnum en eftir sem áður virðist áfram gert ráð fyrir að Arabar séu klókir, kurteisir og göfugir.

Sjá nánar:

• Sverrir Jakobsson, „Islam og andstæður í íslensku miðaldasamfélagi“, Saga 50:2 (2012), 11-33.

Myndir:

• House of Wisdom - Wikipedia, the free encyclopedia. (Sótt 24.05.2016).
• Islamic contributions to Medieval Europe - Wikipedia, the free encyclopedia. (Sótt 24.05.2016).

...