Af hverju er sagt það „styttir upp“ þegar hættir að rigna?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju er sagt það „styttir upp“ þegar hættir að rigna?
Öll spurningin hljóðaði svona:

Af hverju er sagt það „styttir upp“ þegar hættir að rigna og hvaðan kemur orðasambandið?

Sögnin að stytta merkir ‘að gera eitthvað styttra’ eins og stytta flík. Þegar konur gengu daglega í síðum pilsum og þurftu að fara til dæmis yfir blautt gras eða þýft landslag styttu þær sig með því að bretta upp eða binda upp flíkina og hnýta band um mittið. Sama var um karlmenn til þess að buxnaskálmarnar blotnuðu minna að neðan. Menn stytta sér leið með því að velja skemmri leið en ætlað var í upphafi og menn stytta sér stundir til dæmis með því að lesa eða hlusta á tónlist.

Um að regn eða snjór hætti að falla er talað að það sé stytt upp. Það þekkist að minnsta kosti frá upphafi 18. aldar samkvæmt dæmum í Ritmálssafni Orðabókar Háskólans:

so sem Regn i Aprilis Maanude / sem stitter strax upp aptur.
á fimmta degi var hríðin stytt upp.

Í þessum dæmum eru orðin regn og hríð í nefnifalli. Í næstu dæmum eru regn og hríð í þágufalli:

Á annan dag í jólum var hríðinni stytt upp.
var þá stytt upp hríðinni.
var nú regninu stytt upp og komið bjart veður.

Þau eru öll fengin úr Þjóðsögum Jóns Árnasonar. Ópersónulega notkunin það er stytt upp, það er að stytta upp er líklegast sú algengasta í dag. Hún er gefin í Íslenskri nútímamálsorðabók Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. Merkingin er sótt í orðasambandið að stytta sig.

Heimildir og mynd:

• Íslensk nútímamálsorðabók. Halldóra Jónsdóttir og Þórdís Úlfarsdóttir (ritstj.). Reykjavík: Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum.
• Ritmálssafn Orðabókar Háskólans. Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. (Sótt 20.10.2024).
• Yfirlitsmynd: PickPik. (Sótt 25.10.2024).

...