Hver var fyrsta íslenska skáldkonan og hvað orti hún?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hver var fyrsta íslenska skáldkonan og hvað orti hún?
Steinunn Finnsdóttir er fyrsta nafngreinda konan í íslenskri bókmenntasögu sem mikið liggur eftir af kveðskap. Lengsta samtímaheimild sem til er um hana er stuttur vitnisburður sem Brynjólfur Sveinsson gaf henni árið 1662. Eftir fimm ára dvöl í biskupsgarði fær hún þann vitnisburð að hafa „meinlausliga og lastalaust“ hegðað sér eins og frómri og ærlegri stúlku ber og hæfir. Steinunn var fædd árið 1640 eða 1641 og að sögn Jóns Ólafssonar úr Grunnavík orti hún Hyndlurímur, Rímur af Snækóngi og „mörg kvæði fleiri“. Það eru einkum vikivakakvæði og ferskeytlur. Önnur heimild segir að hún hafi verið í Skálholti í tíð Brynjólfs biskups, verið „kát og skáldmælt“ og gifst Þorbirni Eiríkssyni, bóndakorni í Hrunamannahreppi. Ekki er vitað hvenær hún orti rímur sínar en Guðrún P. Helgadóttir hefur giskað á að hún hafi kveðið þær á fullorðinsárum fyrir barnabörn sin.

Rímur Steinunnar eru báðar ortar út af sagnakvæðum; Hyndlurímur út af Hyndluljóðum og Snækóngsrímur út af Snjáskvæði. Þetta sýnir hve nátengdar konur hafa jafnan verið ævintýra- og þjóðsagnahefðinni. Ekki síður er áhugavert hvaða sögur Steinunn kýs að segja. Aðalkvenpersónurnar í rímum Steinunnar eiga það sameiginlegt að á þær eru lögð þung álög, þær fá ekki að vera það sem þær eru, konur, heldur er annarri breytt í tík en hinni í karlmann. Bergljót Kristjánsdóttir hefur bent á að Steinunn endurnýi mansöngshefðina i mansöng fyrstu Hyndlurimu þegar hún helgar konum kveðskap sinn og segir körlum að hypja sig brott úr áheyrendahópnum ef þeir kunna ekki að meta það sem hún yrkir. Nítján nafngreindar konur eru taldar meðal rímnaskálda í Höfundatali Rímnatals þó að ekki séu verk þeirra allra varðveitt. Steinunn Finnsdóttir er elst þessara kvenna.

Mynd:

• European studies blog: Iceland. (Sótt 14.11.2022).

Þetta svar er fengið úr bókinni Íslenskar bókmenntir: Saga og samhengi, Hið íslenska bókmenntafélag, Reykjavík 2021. Textinn er lítillega aðlagaður Vísindavefnum....