Er hægt að vinna liþín úr jörðu á Íslandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Er hægt að vinna liþín úr jörðu á Íslandi?
Svarið er nei, af ástæðum sem nú skal greina.

Liþín (litín, e. lithium, Li) er numið að langmestu leyti úr liþín-ríkum pækli í uppgufunarseti, og úr pegmatít-bergi,^[1] en hvorugt er að finna á Íslandi. Aðrar liþín-lindir (e. sources) eru hlutfallslega minni háttar. Áhugavert dæmi má þó nefna um salt-tengd jarðhitasvæði: talið er að árlegri liþínþörf Bandaríkjanna mætti fullnægja með vinnslu úr jarðhitasjó virkjana í Salton Sea í Kaliforníu.

Pegmatít nefnast stórkristallaðar æðar í graníti – stærstu kristallar geta verið metrar að lengd – sem taldar eru hafa kristallast úr bráð sem síðast varð eftir við storknun stórra granít-innskota, sem sagt í iðrum fellingafjalla.^[2] Slík síðasta bráð inniheldur mörg efni, nefnd utangarðsefni, sem rúmast illa í kristalgrind algengra bergmyndandi steinda – kvarts, feldspats og glimmers í graníti – og enda loks í sjaldgæfum steindum sem auk fyrrnefndra þriggja mynda pegmatítið. Samt er það svo, að enda þótt pegmatít finnist víða í rofnum rótum fellingafjalla meginlandanna, er þó aðeins örlítill hluti þeirra (< 0,1%) auðugur í eftirsóttum efnum eins og liþíni.

Bonneville-saltsléttan í Utah, þekkt fyrir hraðamet kappakstursbíla, er stærsta slík slétta í N-Ameríku (100 km²), en á hinni 400.000 km² Puna-hásléttu í Andesfjallahluta Argentínu, Chile og Bólivíu eru margar slíkar saltsléttur. Þeirra á meðal eru tvær sem leggja til umtalsverðan hluta liþínframleiðslu heimsins. Þessar jarðmyndanir eru jarðfræðilega ungar, frá ísöld (pleistósen), og verða til í lokuðum (án afrennslis) eyðimerkurdölum og –dældum sem regnvatn safnast í yfir regntímann en gufar upp á milli en eftir sitja árframburður og uppleyst efni sem regnvatnið skolaði úr berginu. Dauðahafið við landamæri Palestínu, Jórdaníu og Ísraels er nútímadæmi um myndun slíks uppgufunarsets. Stærsta saltslétta (spænska: salar) Puna-hásléttunnar og jafnframt hin stærsta í heimi nefnist Salar de Uyuni í Bólivíu, 10.000 km² í 3.656 m hæð yfir sjávarmáli. Salar de Atacama í Chile (3.000 km²) er hins vegar enn sem komið er helsta liþín-lindin.

Mynduninni er svo lýst: Í Atacama fyllir hinn liþín-ríki pækill holrými í efsta hluta saltmyndunarinnar á um 1400 km² svæði en mestan litþín-styrk (> 4000 mg/kg) er að finna á um 7 km² svæði. Þarna er groppa (e. porosity) saltmyndunarinnar um 30% næst yfirborðinu en minnkar niður í núll á 35 m dýpi. Þar fyrir neðan skiptast á lög af salti og setframburði niður á að minnsta kosti 350 m dýpi (og jafnvel allt niður á 1000 m). Áætlað er að þarna megi vinna 6,3 Mt (milljón tonn) Li.

Loks má þess geta að í hafinu er styrkur Li = 0,2 mg/kg og í heitum jarðsjó á 1500 m dýpi í borholum á Reykjanesi 6,5 mg/kg.^[3]

Miðað við allar framtíðarspár virðist ljóst að engin hætta sé á Li–skorti á 21. öldinni – þekkt vinnanlegt magn af liþíni er 31,1 Mt en áætluð þörf til aldamóta 20 Mt.

Tilvísanir:

1. ^ Mestur fróðleikur þessa pistils er frá: S.E. Kestler et al. 2012. Global lithium resources: Relative importance of pegmatite, brine and other deposits. Ore Geology Reviewes 48: 55–69.
2. ^ Sjá til dæmis Vísindavefinn, Hvers vegna finnast mörg eldfjöll í eldhringnum í kringum Kyrrahafið?
3. ^ Vigdís Harðardóttir 2011. Metal-rich Scales in the Reykjanes Geothermal System, SW-Iceland: Sulfide Minerals in a Seawater-dominated Hydrothermal Environment. Doktorsritgerð, University of Ottawa.

Myndir:

• Limetal.JPG. Höfundur myndar: Dennis "S.K". Birt undir Creative Commons Attribution 3.0 Unported (CC BY 3.0) leyfi. (Sótt 13.6.2022).
• Salar de Atacama.jpg. Höfundur myndar: Francesco Mocellin. Birt undir Creative Commons Attribution 3.0 Unported (CC BY 3.0) leyfi. (Sótt 13.6.2022).

...