Geta vísindamenn búið til veirur?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Geta vísindamenn búið til veirur?
Já, vísindamenn geta „búið til“ veirur en þá þarf að hafa í huga hvað felst í orðalaginu „að búa til.“ Vísindamenn fara ekki inn á tilraunastofu með sín tæki, tól og efni og koma síðan út með áður óþekktar veiruagnir, heldur geta þeir breytt þekktum veirum með erfðatæknilegum aðferðum og meðal annars nýtt þær til að flytja erfðaefni. Þannig er hægt að „búa til“ eða endurhanna veirur.

Veirur hafa þann hæfileika að yfirtaka starfsemi þeirra fruma sem þær sýkja og notfæra sér þannig erfðamengi þeirra í eigin þágu. Þess vegna þarf erfðamengi veiranna sjálfra aðeins að skrá fyrir örfáum genum sem ekki finnast í hýsilfrumunum. Erfðamengi veira geta því verið mjög lítil. Sem dæmi inniheldur inflúensuveira um 15 þúsund basa, en erfðamengi mannsins rúmlega þrjá milljarða basa. Stærðarmunurinn er því meira en tvöhundruðþúsundfaldur.

Vegna smæðar erfðamengja veira er tiltölulega einfalt að meðhöndla þau með erfðatæknilegum aðferðum. Vísindamenn geta því fjarlægt gen úr þekktum veirum og sett önnur í staðinn og þannig breytt eiginleikum veiranna. Í raun má líkja þessu við eins konar erfðafræðilegt legó, þar sem veirugenum er skipt út fyrir önnur gen.

Algengasta ástæðan fyrir þessum legó-leik er sú að vísindamenn vilja nýta hæfileika veira til að ferja erfðaefni á milli fruma og nota þær því sem svo kallaðar genaferjur. Þá hefur veirugenunum verið skipt út fyrir gen úr öðrum lífverum. Þannig nýta vísindamenn veirur til þess að fá ákveðnar frumur til þess að tjá gen sem þær gera annars ekki. Þetta nýtist einstaklega vel við erfða- og frumulíffræðilegar rannsóknir, við að rannsaka virkni einstakra gena og áhrif þeirra á frumur.

Mynd:

• DNA lab | SNRE Lab: Molecular DNA | University of Michigan School for Environment and Sustainability | Flickr. (Sótt 20.05.2020).

Höfundur þakkar Snædísi Huld Björnsdóttur, sameindalíffræðingi og dósent við Líf- og umhverfisvísindadeild HÍ, fyrir yfirlestur og gagnlegar athugasemdir....