Af hverju réðu Danir yfir Íslandi en ekki Norðmenn?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju réðu Danir yfir Íslandi en ekki Norðmenn?
Í stuttu máli þá varð Ísland skattland eða hjálenda Noregskonungs á árunum 1262–64 þegar helstu höfðingjar landsins gengust undir vald hans. Það sama gilti um hinar eyþjóðirnar tvær í Norður-Atlantshafi, Grænland og Færeyjar. Færeyingar voru fyrstir til að ganga Noregskonungi á hönd, rúmum tveimur öldum fyrr, líklega á fyrri hluta valdatíma Magnúsar góða Ólafssonar Noregskonungs sem ríkti 1035-1047. Grænland varð hluti af veldi Noregskonunga um svipað leyti og Ísland, eða árið 1261. Hægt er að lesa meira um það í svari við spurningunni Hvenær og hvernig náðu Danir yfirráðum yfir Færeyjum, Íslandi og Grænlandi?

Seint á 14. öld tók Ólafur Hákonarson við konungdómi í Noregi, en hann hafði nokkrum árum áður erft dönsku krúnuna og var því þjóðhöfðingi landanna beggja. Þar sem Ísland féll undir Noreg var landið þar með komið í konungssamband við Danmörku og varð hluti af Danaveldi. Ólafur var aðeins barn að aldri þegar þetta átti sér stað og móðir hans Margrét, dóttir Valdimars Danakonungs, fór með stjórn ríkjanna. Ólafur lést ungur að aldri, árið 1387 þegar hann var 17 ára, og þá tók Margrét við þjóðhöfðingjavaldi Danmerkur og Noregs. Formlega var Ísland þó, ásamt Færeyjum og Grænlandi, undir norska ríkisráðinu, allt þangað til það var lagt niður árið 1533, í kjölfar siðbreytingarinnar. Eftir það var Íslandi stjórnað frá Kaupmannahöfn.

Eyþjóðirnar þrjár voru svo hluti af veldi Noregskonungs allt til ársins 1380, að Hákon 6. Noregskonungur lést, þótt stundum hafi gengið brösuglega að halda uppi samgöngum þangað, einkum þó til Grænlands.

Það fyrirkomulag að sami þjóðhöfðingi ríkti yfir Danmörku og Noregi, hélst í nokkrar aldir. Konungarnir höfðu jafnan aðsetur í Danmörku. Árið 1814 náði Svíakonungur valdi yfir Noregi en Danakonungur hélt eftir skattlöndum Noregs, þar með talið Íslandi. Með þessu lauk konungssambandi Íslands og Noregs. Konungssamband Dana og Íslendinga hélst hins vegar fram að lýðveldisstofnun Íslendinga árið 1944.

Í svari Gunnars Karlssonar við spurningunni Var Ísland einhvern tímann tæknilega undir Svíþjóð? er farið ýtarlega yfir það hvernig leið Íslands lá frá því að vera sjálfstætt land til þess að verða skattland Noregs og síðan undir dönsku krúnunni. Við bendum lesendum á að lesa það svar til að fræðast meira um efnið.

Mynd:

• Myndin er úr handritinu AM 157 a 4to. © Stofnun Árna Magnússonar.

...