Af hverju er talað um græna herbergið í Evróvisjón?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju er talað um græna herbergið í Evróvisjón?
Löng hefð er fyrir því á Englandi og í sumum öðrum enskumælandi löndum að kalla rýmið sem leikarar sitja stundum í og spjalla saman áður en þeir fara inn á svið græna herbergið (e. green room). Á meginlandi Evrópu ganga sams konar herbergi yfirleitt undir öðrum nöfnum. Í Frakklandi kallast þau foyer des artistes, í Þýskalandi Konversationszimmer, á Ítalíu sala degli artisti, á Spáni salón de artistas og í Hollandi artistenfoyer.

Í Iðnó, þar sem Leikfélag Reykjavíkur starfaði frá 1897 þangað til Borgarleikhúsið opnaði 1989, kallaðist sambærilegt rými almenningur.^[1] Í Þjóðleikhúsinu er hins vegar talað um græna herbergið^[2], væntanlega hefur sú venja orðið til með leikurum sem lærðu leiklist á Englandi. Á fimmtíu ára afmæli Þjóðleikhússins lýsti leikkonan Guðrún Þ. Stephensen því þegar hún lék Soffíu frænku í Kardimommubænum:

Eins og margir vita háttar þannig til baksviðs í Þjóðleikhúsinu að leikarar sitja oftast í svonefndri hornstofu eða “græna herberginu”, sem er rétt aftan við sviðsinngangana tvo og spjalla saman áður en að þeim kemur að fara inn á svið.^[3]

Uppruna græna herbergisins er hægt að rekja aftur til enskra leikhúsa endurreisnartímans. Þar nefndist aðstaða leikara til að skipta um búninga tiring house.^[4] Orðið tires var á þeim tíma haft um búninga og höfuðbúnað, samanber orðið attire. Rýmið sem notað var til búningaskipta var í mörgum tilvikum eins konar hús og áhorfendasalurinn byggður umhverfis það. Á búningahúsinu voru einar eða tvennar dyr að leiksviðiðinu og í húsinu klæddust eða skiptu leikarar um búninga áður en þeir fóru inn á sviðið. Á búningahúsunum gátu einnig verið svalir fyrir áhorfendur. Seinna meir varð orðið 'tiring room' eða búningaherbergi algengara, enda þá ekki alltaf um eiginlegt hús að ræða.

Ekki eru til heimildir sem staðfesta að tjöld hafi verið hengd upp í búningahúsum endurreisnartímans. Afar lítið er til dæmis vitað um elsta almenningsleikhúsið sem byggt var 1567 og nefndist Red Lion. Líklegt er þó talið að einhvern tíma hafi verið tekið upp á því að hengja tjöld á búningahúsin, annað hvort fyrir framan eða aftan dyrnar sem opnuðust inn á leiksviðið. Með tjöldum hefði verið hægt að koma í veg fyrir að áhorfendur sæju inn í búningahúsið, þegar gengið var inn og út af sviðinu, og eins gætu leikarar sem fyrir aftan voru gægst fram undan tjaldinu til að fylgjast með framvindu á sviðinu. Þessi tjöld gætu í einhverjum tilvikum hafa verið græn.^[5]

Á tímabilinu sem nefnt er Restoration í Englandi og nær yfir árin 1660 til 1688 finnast elstu staðfestu heimildirnar um grænan lit á búningaherbergjum. Þann 10. desember 1662 var búningameistara í enska leikhúsinu Cockpit falið að þekja veggi efri búningaherbergis með grænu ullarefni með flókaáferð, ekki ósvipuðu því sem er á biljarðborðum. Ullardúkar af þessu tagi voru algengir í Englandi á 16. og 17. öld og bárust til Englands með flæmskum handverskmönnum. Þeir voru upprunalega kastaníubrúnir en síðan litaðir svartir, gráir, rauðir eða grænir og nýttir á ýmsa vegu í leikhúsum.

Smám saman varð græna ullarefnið eitt af einkennum enskra leikhúsa. Þegar harmleikir voru settir á svið var grænn dúkur lagður á sviðið, til að vernda búninga leikaranna. Farið var að nota sama græna dúkinn í sviðstjöld og þegar áhorfendasæti komu til sögunnar voru þau grænbólstruð. Á átjándu öldinni var þessi litur orðinn svo ríkjandi að allt sviðið og önnur rými leikhúsanna voru einnig lögð græna ullardúknum. Sviðsmenn sem komu inn á sviðið þegar skipt var á milli atriði voru einnig grænklæddir.

Baksviðsherbergi leikara í enskum leikhúsum hafa kallast græn herbergi allt frá síðari hluta 17. aldar og ef til vill fyrr. Hugsanlega er skýringin sú að grænir ullardúkar hafi verið hengdir fyrir elstu búningahúsin eða þá að búningaherbergi sem seinna komu til sögunnar og voru þakin grænu efni hafi eðlilega verið kölluð græn herbergi.

Tilvísanir:

1. ^ Munnleg heimild: Valgerður Dan Jónsdóttir.
2. ^ Heimild: Ari Matthíasson.
3. ^ Guðrún Þ. Stephensen leikkona látin - Færsla - Þjóðleikhúsið. (Sótt 12.02.2019).
4. ^ Stundum einnig nefnt 'tiring room' á þessum tíma og enn frekar seinna í sögunni.
5. ^ Frá árinu 1572 giltu lög í Englandi sem kváðu á um að hvert leikfélag hefði tiltekinn aðalsmann sem verndara eða styrktarmann. Leikarar gegndu því þjónustuhlutverki aðalsmanna og eitt af ytri táknum þess hlutverks var búningur í ákveðnum lit. Grænn var einn af þeim litum.

Heimildir og frekara lesefni:

• Bryan, George B. 1992. „On the Theatrical Origin of the Expression "Green Room"“. Proverbium 9: 31-36.
• Hosley, Richard. 1957. „The Gallery over the Stage in the Public Playhouse of Shakespeare's Time“. Shakespeare Quarterly 8 (1): 15-31.
• Richmond, Hugh Macrae. 2004. Shakespeare's Theatre: A Dictionary of His Stage Context. London: Continuum.

Myndir:

• The Swan (theatre) - Wikipedia. (Sótt 14.02.2019). Teikning Johannes de Witt af leikhúsinu The Swan frá árinu 1596. Vinur hans Arend van Buchell endurgerði teikningunan og hún varðveittist en upprunalega myndin er glötuð.
• Curtained tiring house | Touring Stages | Pinterest | Theatre, Sketches and Drawings. (Sótt 14.02.2019).

...