Hver er uppruni Ægishjálms og hvar er hans fyrst getið á prenti?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hver er uppruni Ægishjálms og hvar er hans fyrst getið á prenti?
Einnig var spurt:

Hvað merkir galdrarúnin Ægishjálmur?

Elsta dæmið um Ægishjálm í þeirri átta arma mynd sem þekktust er í dag er að finna í skinnhandritinu Lbs 143 8vo sem varðveitt er á handritadeild Landsbókasafns-Háskólabóksafns og gefið var út 2004. Handritið er talið frá því um miðja 17. öld og þar er að finna ýmsa galdrastafi og texta sem snúast um varnir gegn hvers konar áföllum. Eiginlegir galdrar eru það ekki heldur verndar- og lækningaráð. Textinn við Ægishjálm er svohljóðandi:

Ægis hjálmur. Hann skal gjörast á blý og þrykkja í enni sér þá maður á von á óvin sínum, að hann mæti honum. Og muntu hann yfirvinna. (Hann er svo sem hér eftir fylgir):

Í Stokkhólmi er varðveitt annað galdrakver frá svipuðum tíma þar sem Ægishjálmurinn er einfaldari, armarnir aðeins fjórir og textinn töluvert öðruvísi:

Að stilla alla reiði gjör staf í enni þér með sleikifingri þínum á vinstri hendi þér og mæl: Ægishjálm er eg ber á millum augna mér. Reiðin renni,stríð stemmi. Verði mér svo hvör maður feginn sem María varð fegin sínum signuðum syni þá hún fann hann á sigurhellunni. Í nafni föður og sonar og anda heilags:

Og les: Ölver, Óðinn, Illi, allt þitt vilið villi. Sjálfur Guð með snilli sendi okkur ást í milli.

Enn eldri mynd af Ægishjálmi er að finna í lækningabók sem varðveitt er í Kaupmannahöfn. Stafurinn þar er fjögurra arma eins og í Stokkhólmsbókinni og þótt ekki sé nefnt heiti á honum er tilgangurinn sá sami, að forðast reiði höfðingja.

Galdrastafir birtast fyrst á prenti í fyrsta bindi ritsins Íslenskar þjóðsögur og ævintýri sem Jón Árnason tók saman og kom út árið 1862. Engan texta um Ægishjálm er þó þar að finna. Hvort teiknarinn Tryggvi Magnússon hefur tekið stafinn upp eftir þessari prentuðu útgáfu þegar hann valdi hann sem sýslumerki Strandasýslu fyrir Alþingishátíðina 1930 skal ósagt látið, en ekki er hægt að útiloka að hann hafi kynnst honum í æsku sinni við Steingrímsfjörð. Þrjár 20. aldar uppskriftir eru til af gamalli galdrabók sem upprunnin var af Hornströndum en uppskriftirnar allar ættaðar af Ströndum. Má geta þess að ein þeirra var skrifuð upp í næsta nágrenni við heimili Tryggva árið 1928, en þá hafði Tryggvi reyndar horfið burt af Ströndum til náms. Þá er einnig líklegt að Jochum M. Eggertsson (Skuggi) hafi vitað af sömu skræðu þegar hann tók saman Galdraskræðu sína.

Myndir:

• Frá höfundi.
• Strandasysla county seal.svg - Wikipedia, frjálsa alfræðiritið. (Sótt 19. 9. 2018).

Handritin þrjú sem vitnað er til í þessu svari hafa öll birst á prenti, Lbs 143 8vo í Galdrakver, útg. Landsbókasafn-Háskólabókasafn, Reykjavík 2004, Stokkhólmshandritið í útgáfi Nat. Lindqvist, En islandsk svartkonstbok, Uppsala 1921 og í bók Mathíasar Viðars Sæmundssonar Galdrar á Íslandi Reykjavík 1992, og lækningabókin í útgáfu Kr. Kålund Den islandske lægebog, Kaupmannahöfn 1907. Galdraskræða Skugga kom út í fjölritaða ársritinu Jólagjöfin 1940 en endurútgefin í Reykjavík 2013. Af uppskriftunum þremur sem vísað er til er ein á handritadeild Landsbókasafns, Lbs 4375 8vo, önnur er varðveitt á Þjóðminjasafninu, Þjms 15555, en sú þriðja sem ber nafnið Rún er í einkaeign. Rún var gefin út af Galdrasýningunni á Hólmavík 2014.

...