Hvað er nýklassík?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er nýklassík?
Á íslensku er hugtakið nýklassík eða nýklassismi aðallega notað um tónlistarstefnu sem spratt upp í París snemma á 20. öld. Stefnan var að ýmsu leyti andsvar við nútímalegum impressjónisma. Tónskáld sem aðhylltust nýklassísk leituðu fanga í tónlist 18. aldar en sóttu einnig í enn eldri hefðir, til að mynda barokk og tónlist miðalda.^[1]

Nýklassík lagði áherslu á einfalda og skýra tónlist en studdist engu að síður við ómstríða tóna sem gáfu tónlistinni nútímalegan blæ. Ýmis tíðindi fólust í tilkomu stefnunnar, til að mynda lögðu forsprakkar hennar til hliðar hugmyndir um framþróun listarinnar og sóttu þess í stað innblástur í arf fortíðarinnar. Útkoman var þó skreytt með ýmis konar módernisma.

Franska tónskáldið Erik Satie (1866-1925) hafði veruleg áhrif á yngri tónskáld sem sömdu í nýklassískum stíl. Hljómsveitarverkið Parade (1917) er eitt af þekktari verkum hans en í því er alls konar tónlist blandað saman, til dæmis hefðbundinni klassík, dægurmúsík, fúgum og Ragtime. Í verkinu heyrist einnig í sírenum, byssuskotum og ritvél, en sá hljóðheimur tilheyrði óneitanlega nýrri öld.

Rússinn Ígor Stravinskíj (1882-1971) er þekktasta tónskáld stefnunnar. Fyrsta verk hans í nýklassískum anda var ballettinn Pulcinella frá árinu 1920 en við samningu hans sótti Stravinskíj innblástur í ítalska tónlist 18. aldar. Annað frægt nýklassískt verk eftir Stravinskíj var óperuverkið Oedipus Rex (1926-27), þar sem hann leitaði fanga í gömlum óperustíl og lét söngvarana syngja á latínu til að ná fornum andblæ. Næstu þrjá áratugina samdi Stravinskíj nær eingöngu nýklassísk verk.

Þekktasta tónverk Stravinskíjs er hins vegar Vorblót, ballett í tveimur hlutum, sem þótti svo nýjungagjarn að slagsmál brutust út meðal íhaldssamra áhorfenda þegar verkið var frumflutt í París 29. maí 1913. Það sem helst vakti reiði fólks í salnum voru „frumstæð“ og klunnaleg spor dansaranna sem gengu gegn öllum þeim hugmyndum sem áhorfendur höfðu um hefðbundinn ballett. Hljómsveit verksins fékk einnig sinn skerf af reiði áhorfenda. Vorblót tilheyrir ekki nýklassíska stílnum en á margt sameiginlegt með honum, til að mynda samruna þjóðlegrar hefðbundinnar tónlistar og módernisma í tónlist.

Efni til hlustunar og áhorfs á vefnum YouTube:

• Satie: Parade. (Sótt 26.04.2023).
• Stravinskíj: Pulcinella. (Sótt 26.04.2023).
• Stravinskíj: Oedipus Rex. (Sótt 26.04.2023).
• Stravinskíj: Vorblót. (Sótt 26.04.2023).

Tilvísun:

1. ^ Stefnan á ýmislegt sameiginlegt með bókmenntastefnu sem varð til mun fyrr í sögunni. Svonefndur klassisismi í bókmenntum var 17. aldar stefna þar sem höfundar leituðu aðallega fyrirmynda í skáldskap Forngrikkja og Rómverja.

Heimild og frekara lesefni:

• Árni Heimir Ingólfsson, Saga tónlistarinnar: Tónlist á Vesturlöndum frá miðöldum til nútímans, Forlagið, Reykjavík 2016.

Mynd:

• Igor Stravinskij – Store norske leksikon. (Sótt 26.04.2023).

...