Hvar bjuggu ísbirnir á ísöld?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvar bjuggu ísbirnir á ísöld?
Í stuttu máli þá hafa hvítabirnir (Ursus maritimus) á ísöld lifað nálægt ísröndinni rétt eins og þeir gera í dag. Munurinn var aðeins sá að þá náði ísinn miklu sunnar en hann gerir nún.

Miðað er við að ísöld hafi hafist fyrir um 2,6 milljón árum og skiptist hún í jökulskeið og hlýskeið. Síðasta jökulskeið hófst fyrir um 100.000 árum og lauk fyrir um 10.000 árum. Talið er að hvítabirnir hafi þróast út frá brúnbjörnum (Ursus actos) fyrir um 150 þúsund árum en hugsanlega töluvert fyrr eða fyrir allt að 600 þúsund árum – um þetta eru vísindamenn ekki á eitt sáttir. Hvítabirnir aðlöguðust vel kuldanum á síðasta jökulskeiði, en ólíkt mörgum öðrum stórvöxnum ísaldardýrum hurfu þeir ekki af sjónarsviðinu þegar núverandi hlýskeið tók við fyrir.

Útbreiðsla dýra sveiflast mjög eftir ýmsum ytri skilyrðum svo sem veðurfari og hitastigi. Hvítabirnir eru aðlagaðir lífi á lagnaðarís þótt þeir lifi að hluta til á landi líka. Helsta fæða þeirra eru selir sem eru gómaðir þegar þeir koma upp til að anda í gegnum vök á ísnum eða eru veiddir við ísbrúnina. Útbreiðslusvæði hvítabjarna fylgir því mjög hámarksútbreiðslu vetraríssins á norðurhjaranum og færist í takt við hversu langt ísinn teygir sig hverju sinni.

Við hámark síðasta jökulskeiðs náði ísaldarjökullinn yfir Skandinavíu, Danmörku og stóran hluta Bretlandseyja, en einnig til annarra svæða í Norður- og Norðaustur-Evrópu. Heimkynni hvítabjarna hafa þá verið mun sunnar en í dag, til að mynda hafa danskir vísindamenn fundið bein af hvítabirni á Jótlandi. Árið 1927 fundust bein af hvítabirni í Skotlandi en greining á þeim hefur sýnt að dýrið var þar á ferli fyrir um 18 þúsund árum þegar ísbreiða huldi mestan hluta Stóra Bretlands. Hvítabirnir hafa á síðasta jökulskeiði einnig haft fasta búsetu hér við land og veitt seli við jökulröndina líkt og þeir gera í dag á Svalbarða.

Þegar síðasta jökulskeiði lauk og hlýna tók á jörðinni færðust heimskynni hvítabjarna smám saman norðar en útbreiðslusvæði þeirra hefur þó haldið áfram að sveiflast í takt veðurfar. Á 15. til 19. öld var kuldatímabil á jörðinni sem margir hafa kallað litlu ísöld. Heimildir eru um að þá hafi hvítabirnir verið mun algengari á Nýfundnalandi en í dag, en nú teljast þeir aðeins til flækinga þar líkt og hér á landi. Annað dæmi um að útbreiðslusvæði hvítabjarna hafi dregist saman vegna hlýnunar á síðastliðnum 150 árum er frá St. Lawrence- og St. Matthew-eyjum í Beringshafi. Fyrr á öldum var töluvert um hvítabirni við og á þessum eyjum en í dag eru þeir sjaldséðir á þessum slóðum. Að vísu er það ekki eingöngu rakið til breytinga á veðurfari heldur voru hvítabirnir líklega ofveiddir á 19. öld á þessum slóðum og náðu sér ekki á strik eftir það. Þó var meira um lagnaðarís á þessum slóðum á litlu ísöld og hvítabirnirnir hafa þá fylgt selnum mun sunnar en í dag.

Heimildir og mynd:

• Mystery of the polar bear whose remains were found in Scotland | The Independent.
• Dawn of Polar Bears Far Earlier Than Thought - Live Science.
• Mynd: Polar bear with dead harp seal on ice floe.jpg - Wikimedia Commons. (Sótt 25. 8. 2017).

...