Hvers vegna finnast mörg eldfjöll í eldhringnum í kringum Kyrrahafið?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvers vegna finnast mörg eldfjöll í eldhringnum í kringum Kyrrahafið?
Ysta lag jarðarinnar, jarðskorpan, er samsett úr mörgum flekum sem hreyfast hver miðað við annan. Flekarnir ýmist nuddast saman á hliðunum, ýtast hvor frá öðrum, eða þá rekur saman þar sem annar flekinn sekkur undir hinn — þar heita niðurstreymisbelti.

Á kortinu hér fyrir ofan sést að Kyrrahafið er markað af niðurstreymisbeltum allt um kring nema að sunnan, frá Eldlandi á syðsta odda Ameríku norður um Aljútaeyjar í norðri og allt suður að Nýja-Sjálandi í vestri. Þetta skeifulaga belti, sem gjarna er kallað eldhringurinn (e. Ring of fire), er eldvirkasta svæði jarðar og þar verða einnig flestir jarðskjálftar. Eldvirknin og jarðskjálftarnir eru afleiðing jarðskorpuhreyfinganna, skjálftarnir vegna núnings hins sökkvandi hafsbotnsfleka við skorpuna ofan á, eldvirknin vegna hitnunar og hlutbráðnunar flekans sjálfs og setbunkans ofan á (sjá mynd hér fyrir neðan).

Kyrrahafsflekann, stærsta skorpufleka jarðar, rekur hægt til norðvesturs (miðað við til dæmis Hawaii-möttulstrókinn) uns hann hverfur undir skorpu Evrasíu- og Ástralíufleka. Austurbrún Kyrrahafsflekans er rekhryggur, Austur-Kyrrahafsdrögin (e. East Pacific Rise), sem að hluta liggur undir meginlandi Norður-Ameríku — þar yfir er San Andreas-sprungan. Hrygginn sjálfan rekur til austurs, inn undir meginland Ameríku, þannig að Cocos- og Nazca-flekarnir í suðri (1 og 2 á kortinu) og Juan de Fuca-flekinn í norðri (3 á kortinu) minnka smám saman uns þeir hverfa loks í fjarlægri framtíð undir Ameríkuflekana.

Á seinni hluta 20. aldar, kringum 1970, varð mönnum ljóst að fellingafjöll myndast ævinlega yfir niðurstreymisbeltum og að þannig verður ný meginlandsskorpa til. Þar sem hafsbotnsskorpu rekur undir meginlandsskorpu myndast fellingafjöll, til dæmis Andes- og Klettafjöll í Ameríku, en eyjabogar þar sem tveir hafsbotnsflekar rekast saman, til dæmis Filippseyjar.

Myndir:

• Wilson, A. (2001). Igneous Petrogenesis. A Global Tectonic Approach. Chapman & Hall. Íslenskur texti settur inn af ritstjórn Vísindavefsins.

...