Hversu mörg prósent af vatni á jörðinni er drykkjarhæft?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hversu mörg prósent af vatni á jörðinni er drykkjarhæft?
Upprunalega hljóðaði spurningin svona:

Sjórinn er um 97% af öllu vatni á jörðinni og það gefur okkur 3% í annað vatn. Hversu mörg prósent af þessum þremur prósentum er drykkjarhæft vatn?

Hér er einnig svarað spurningunni:

Hve mikill hluti vatnsins á jörðinni er saltur?

Til þess að svara þessari spurningu þarf fyrst að reyna að átta sig á því hvað átt er við með hugtakinu drykkjarhæft vatn. Nær það yfir allar ferskvatnsbirgðir jarðar, er það allt það ferskvatn sem er á aðgengilegu formi eða er átt við það ferskvatn sem er bæði aðgengilegt og óhætt að drekka að teknu tilliti til mengunar og annarra þátta?

Um 71% af yfirborði jarðar er undir vatni og af þeim sökum er hún stundum kölluð bláa plánetan. Vatnið er þó ekki bara á yfirborðinu, það er líka neðanjarðar, bundið í jöklum og ís, sem gufa í andrúmsloftinu og finnst einnig í öllum lífverum.

Eins og á við um svo margt annað er erfitt að mæla nákvæmlega hversu mikið vatn er á jörðinni heldur er það metin stærð. Það mat sem hér er stuðst við er það sama og Bandaríska jarðfræðistofnunin, US Geological Survey (USGS) notar á heimasíðu sinni. Talið er að vatnsbirgðir jarðarinnar, það er að segja rúmmál alls þess vatns sem er í, á og yfir jörðinni sé um 1.386.000.000 rúmkílómetrar (km³). Af því er um 96,5% sjór og tæplega 1% í viðbót annað salt vatn. Ferskvatn, á hvaða formi sem er, er því aðeins um eða innan við 2,5% af öllu vatni jarðar.

Fræðilega séð er allt ferskvatn drykkjarhæft en aðeins mjög lítill hluti þess er í raun aðgengilegur. Um 68,7% af ferskvatnsbirgðum jarðar (1,74% af heildarvatni samanber töflu hér að neðan) er bundið í jöklum og ísskjöldum og nýtist því ekki sem drykkjarvatn. Svonefnt grunnvatn, það er að segja vatn sem er neðanjarðar, er um 30,1% af öllu ferskvatni. Víða treystir fólk á grunnvatn sem neysluvatn en stærstur hluti grunnvatnsins seytlar þó óaðgengilegt um jarðlögin. Aðeins um 1,2% af ferskvatni jarðar er ekki frosið í jöklum eða í jarðlögunum undir yfirborðinu. Þessi litli hluti er þó langt frá því að vera allur drykkjarhæfur þar sem 69% hans er ís og sífreri, hluti hans er gufa í andrúmsloftinu, raki í jarðvegi, bundinn í lífverum og í mýrum og fenjum.

Uppspretta vatns	Rúmmál vatns, km3	Hlutfall af ferskvatni	Hlutfall af öllu vatni
Sjór	1.338.000.000	--	96,54
Ísskildir, jöklar og varanlegur snjór	24.064.000	68,7	1,74
Grunnvatn	23.400.000	--	1,69
Ferskvatn	10.530.000	30,1	0,76
Salt vatn	12.870.000	--	0,93
Raki í jarðvegi	16.500	0,05	0,001
Ís og sífreri	300.000	0,86	0,022
Vötn	176.400	--	0,013
Ferskt vatn	91.000	0,26	0,007
Salt vatn	85.400	--	0,006
Andrúmsloft	12.900	0,04	0,001
Fen	11.470	0,03	0,0008
Vatnsföll	2.120	0,006	0,0002
Lífverur	1.120	0,003	0,0001

Upplýsingarnar fengnar af síðu USGS. Byggt á Igor Shiklomanov, (1993). World fresh water resources" Í Peter H. Gleick (ritstj.), Water in Crisis: A Guide to the World's Fresh Water Resources. Oxford University Press, New York.

Það má því segja að aðgengilegt drykkjarvatn sé aðeins vatnsföll og ósölt stöðuvötn. Til samans er það tvennt aðeins um 0,0072% af öllu vatni á jörðinni eða 93.120 km³ (samanber töflu) auk einhvers lítils hluta af grunnvatnsbirgðum, en ekki tókst að finna upplýsingar um hversu mikið það er talið. Þarna er hins vegar ekki tekið tillit til gæða vatnsins, það er að segja hvort það er raunverulega drykkjarhæft eða hvort einhver efni eða mengun gerir það óhæft til neyslu. Tölur um slíkt virðast því miður ekki vera til.

Heimildir og myndir:

• How much water is there on Earth? USGS Water-Science School.
• Where is Earth's water? USGS Water-Science School.
• Information on Earth's water - National Groundwater Association.
• Clean Water Crisis, Water Crisis Facts, Water Crisis Resources - National Geographic.
• Safe Drinking Water is Essential - Where is the Earth’s Water?.
• What is Groundwater? LiveScience.
• Mynd af vatni: Water | Isaac Haïk Dunn | Flickr. Birt undir Creative Commons leyfi. (Sótt 18. 1. 2017).
• Súlur með dreifingu vatnsbirgða: Where is Earth's water? USGS Water-Science School. Íslenskur texti settur inn af ritstjórn Vísindavefsins. (Sótt 18. 1. 2017).

...